İş Hayatındaki Hamileler…
Çalışma hayatındaki hamileler haklarını biliyor ve yeterince yararlanabiliyor mu? Ne zaman doğum iznine ayrılmaları gerekir?
Çalışan anne adaylarının hakları ile ilgili merak edilen soruların cevaplarını İş Annesi Derneği Avukatı Melike Bocan Atçeken verdi.
Hamile Çalışan Kadının Yasal Hakları Nelerdir?
İşyerine Hamilelik Bildirimi
Hamile kalan bir çalışan hamile olduğunu işverenine bildirmeli mi, hamile çalışan kadınların yasal hakları nelerdir?
Hamile kalan kadın çalışanlar gebe kaldıklarını öğrendiklerinde bu durumu işverenlerine söylemeleri gerekir. Zira 4857 Sayılı İş Kanunumuzda hamile kadın çalışanların belirli yasal hakları bulunmaktadır.
Kadın çalışanlar hamilelikleri süresince ağır işlerde çalıştırılamayacakları gibi doktor raporu ile doktorun gerekli görmesi halinde, hamile kadın çalışanın sağlığına uygun daha hafif işlerde çalıştırılması zorunludur. Bu halde işverence hamile kadın çalışanın ücretinde bir indirim yapılamaz.
Hamile kadın çalışanın daha hafif bir işte çalıştırılması teknik ve elverişli olarak mümkün değilse, kadın çalışanın sağlık ve güvenliğinin korunması için gerekli görülen süre zarfında, kadın çalışanın da isteği halinde ücretsiz izin hakkı bulunmaktadır.
Kadın çalışan tarafından kullanılan bu süre yıllık ücretli izin hakkı hesabında dikkate alınmaz. Daha açık bir ifadeyle bu süre zarfında çalışanın sigorta primleri işverence ödenmeyeceği gibi ücreti de ödenmez.
Hamile Çalışan Kadın ve Doktor Muayenesi
Hamile kadın çalışanların hamilelikleri süresince doktor muayenesine gitmelerine ilişkin izin şartları nelerdir, işveren tarafından ücretlerinde bir indirim yapılır mı?
İş Kanunumuz uyarınca işveren tarafından hamile kadın çalışana periyodik doktor muayeneleri için izin verilmek zorundadır. Yasaya göre bu izinlerin bir sınırı olmadığı gibi kadın çalışanın hamileliğinin doktor raporuyla tespitinden itibaren kadın çalışan çalıştığı süre boyunca geçerlidir.
Hamilelik süresince periyodik olarak gidilen doktor muayeneleri için kullanılan izinler ücretli izindir. Kadın çalışanın kullandığı bu izinler nedeniyle işveren tarafından ücretinde bir indirim yapılamayacağı gibi bu izinler yıllık izin hesaplamasında çalışılmış olarak sayılır.
Hamilelik Sürecinde Karşılaşılabilecek Yasal Olmayan Durumlar
İşveren hamilelik süresince periyodik doktor muayeneleri için kadın çalışana izin vermiyor, kısıtlamalar yapıyor ya da ücretinde indirim yapıyor ise kadın çalışan bu durumda ne yapabilir?
Hamile kadın çalışana periyodik doktor muayeneleri için izin verilmesi zorunludur, bu izinler işverenin insiyatifine bağlı değildir.
Önemle bilinmesi gereken bir diğer husus da kadın çalışanın hamileliği iş sözleşmesinin sona ermesi için işveren açısından geçerli bir neden değildir.
İşine yalnızca hamile olduğu için son verilen bir kadın çalışan işvereninden işe iadesini isteyebilir ve ya kötü niyet tazminatı talep edebilir.
Hamilelik ve Hastalık İzni
Hamileliği esnasında sağlık problemleri yaşayan kadın çalışanın hastaneden aldığı doktor raporuna ilişkin yasal olarak bir süre kısıtlaması söz konusu mudur? Raporlu olduğu süre boyunca işveren, kadın çalışana ücret ödemek ile yükümlü müdür?
Hamilelik esnasında veya normal zamanda hastaneden doktor raporu alan çalışan çalışmaya zorlanamaz. Ancak öte yandan işverenlerin de kadın işçinin çalışmadığı sürelerde ücret ödeme zorunluluğu yoktur. Çünkü bu süre zarfında iş sözleşmesi askıdadır ve kadın çalışanın iş sözleşmesinin askıda olması sebebiyle işine gidemediği süreler için işveren, kadın çalışana ücret ödemez.
Peki, kadın çalışan doktor raporu ile çalışamadığı dönem süresince uğradığı ücret kaybını nasıl telafi edebilir?
Kadın çalışanın doktor raporu ile çalışamadığı günlerde uğradığı ücret kaybını ‘’rapor parası’’ olarak Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan talep etme hakkı vardır.
SGK iki gün ve daha kısa süreli raporlara ödeme yapmamakla birlikte iki günü aşan raporlarda da ilk iki gün kesilip, kalan günler için ödeme yapılır. SGK tarafından ‘’rapor parası’’ hastanede yatarak geçirilen günler için günlük ücretin yarısı, hastane dışında normal istirahatta geçen günler için ise günlük ücretin üçte ikisi üzerinden hesaplanmaktadır.
Hamile Kadın Doğum İznine Ne Zaman Ayrılır?
4857 Sayılı İş Kanununun Analık Halinde Çalışma ve Süt İzni Başlıklı 74. Maddesinde kadın çalışanların doğumdan önce sekiz hafta ve doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam on altı haftalık sürede çalıştırılmamaları esastır.
Ancak hamile kadın çalışan kendini iyi hissetmekte ve çalışmaya devam etmek istiyorsa doktorundan alacağı rapor uyarınca isterse doğumdan önceki üç haftaya kadar işyerinde çalışmaya devam edebilir. Bu durumda da, kadın çalışanın doktor raporuna istinaden çalıştığı beş haftalık süre, doğum sonrası sekiz haftalık doğum izni süresine eklenir.
Doğum İzni Doğum Sonrasında Kullanılabilir Mi?
Kadın çalışan tarafından doğum erken gerçekleştirilirse mecburi olarak doğum öncesi kullanılamayan izin süreleri doğum sonrasındaki sekiz haftalık doğum izni süresine eklenir.
Kadın çalışanın ölmesi halinde doğum izni sürelerini baba kullanabilir mi?
Doğum esnasında veya doğum sonrasında kadın çalışanın ölümü halinde doğum sonrasında kadın çalışanın hak kazandığı doğum izni sürelerini baba kullanır.
Evlat edinen kişiler de doğum izninden yararlanabilir mi?
Üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen eşlerden birine veya evlat edinene çocuğun aileye fiilen teslim edildiği tarihten itibaren sekiz hafta analık hâli izni kullandırılmaktadır.
Kadın çalışan, doğum izninde olup çalışamadığı dönem süresince işveren tarafından ödenmeyen ücretini nasıl telafi edebilir?
Doğum izninde olan kadın çalının ücreti işvereni tarafından ödenmez.İşverenin doğum izninde olup, çalışmayan kadın çalışanına ücret ödeme zorunluluğu yoktur.
SGK’lı kadın çalışanlar doğum izninde olup, çalışamadıkları sürede işveren tarafından ödenmeyen ücretlerini SGK’dan ‘’analık ödeneği’’ adı altında almaktadırlar.
5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu Geçici İş Göremezlik Ödeneği Başlıklı 18. Maddesi C Bendinde ‘’Sigortalı kadının analığı halinde, doğumdan önceki bir yıl içinde en az 90 gün kısa vadeli sigorta primi bildirmiş olması şartıyla doğumdan önceki ve sonraki sekiz haftalık sürede, çoğul gebelik halinde doğumdan önceki sekiz haftalık süreye iki haftalık süre ilave edilerek çalışmadığı her gün için iş göremezlik ödeneği (analık ödeneği) ödenir’’ denmektedir.
Doğum gerçekleştikten sonra bebek ölü doğsa dahi SGK’lı çalışan anneye SGK tarafından analık ödeneği ödenmektedir.
Analık ödeneği, kadın çalışanın aldığı ücrete göre belirlenir. SGK tarafından kadın çalışanın aldığı son üç aylık ücretin ortalaması alınarak bunun üçte ikisi kadın çalışana ödenir.
Emekli Sandığı’na bağlı devlet memurlarına doğum izni süresince ücretleri çalıştıkları kurum tarafından ödenir.
İş Annesi Derneği Avukatı Melike Bocan Atçeken
ebebek YouTube kanalında gerçekleştirdiğimiz “Hamile ve Doğum Yapmış Çalışanların İzinleri ve Hakları” konulu canlı yayınımızı da izleyebilir, “Doğum yaptıktan sonra kullanılacak analık izni kaç gündür?” “Raporluluk süresi ne kadardır?” gibi sorulara yanıt bulabilirsiniz:
