“Hamilelikte kaç kilo alınmalı?”
“Gebeler kontakt lens, cep telefonu kullanabilir mi?”
“Dar kıyafetler bebeğime zarar verir mi?”
Bunlar bir kadının hayatında hormonal, fiziksel ve psikolojik değişimlerin en sık yaşandığı dönem olan hamilelikle ilgili en merak edilen konular. Memorial Antalya Hastanesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Bölüm Başkanı Doç. Dr. Gürkan Zorlu, hamilelikte en sık sorulan 15 soruya yanıt verdi ve anne adaylarına tavsiyelerde bulundu.
1- Hamileliğim boyunca her ay ne kadar kilo almalıyım?
Gebelik süresince vucüt ağırlığınız 9-13 kg arasında artacaktır. Hamileliğinizin ilk 3 ayında 0-3 kg alabilirsiniz. İlk 3 aydan itibaren vücut ağırlığınız da, her ay 1-1,5 kg kadar bir artış olmalıdır.
2- Gebelikte cinsel ilişki sakıncalı mıdır? Sıklığı ve pozisyonu ne olmalıdır?
Daha önceki gebelikleriniz de düşük, erken doğum gibi durumlar söz konusu değilse, cinsel ilişki kısıtlanmaz. İlk aylarda gebeliğe bağlı şikayetleriniz, son aylarda da karın büyümesi nedeniyle, cinsel isteğinizde azalma olabilir. 3. ve 6. aylar arasında ise, hormon düzeyinde ki artış, genital bölgede ki kan akımının artması ve gebe kalma kaygısının olmaması nedeniyle; cinsel istekte artma görülebilir. Son haftalarda, karın bölgesine baskı yapılmayan pozisyonlar tercih edilmelidir
3- Bulantı ve kusmalar beni çok rahatsız ediyor, nasıl kurtulabilirim?
Bu durum sizin için stres kaynağı oluyor ve hayatınızı olumsuz etkiliyorsa bu önerileri dikkate alabilirsiniz:
– Öğünlerinizi küçülterek, daha sık yemek yemeye çalışabilirsiniz.
– Sabahları yataktan kalkmadan önce birkaç tane tuzlu bisküvi, leblebi gibi kuru gıdalar yiyebilirsiniz.
– Özellikle kusma yolu ile sıvı kaybediyorsanız bol miktarda sıvı almalısınız.
– Kabız olmamak için, aşağıdaki önerileri dikkate alabilirsiniz: Günde 6-8 bardak su içmelisiniz.
– Posalı yiyecekler yemelisiniz.
– Günlük aktivitenizi artırmalı ve her gün düzenli olarak egzersiz yapmalısınız.
4- Özellikle sıcak havalarda ayak bileklerim şişiyor. Bu durum bir tehlike işareti mi?
Hormonların etkisi ile, vucütta su ve tuz tutulması, fazla ayakta kalma veya oturma gibi durumlarda ayak bileklerinde ve bacaklarda şişme olması normal kabul edilmektedir. Bu durumun yaratacağı rahatsızlığı azaltmak için bacaklarınızı yükseğe kaldırın, yemeklerinizde tuzu azaltın, rahat ayakkabı ve terlikler giyin. Şişlikler sizi çok rahatsız ediyorsa korseli çoraplar giyebilirsiniz.
5- Herkes meyve sebze isterken ben sigara ve alkol aşeriyorum, bu durum bebeğime zarar verir mi?
Gebelik sırasında, özellikle 4. aydan sonra sigara içmenin zararı belgelenmiştir. Sigara içiminin yol açtığı olumsuz durumlar arasında; düşük yapma, bebek ölümü, erken doğum, düşük doğum ağırlıklı bebek dünyaya getirme sayılabilir. Diğer yandan gebelikte kullanılan alkolün dolaşıma geçerek bebeğinizde, zeka geriliği, gelişme bozuklukları, yüz anomalileri, ölü doğum gibi birtakım sorunlara neden olduğu gösterilmiştir. Bu nedenle, gebelikte alkol kullanmamalısınız.
6- Hamileliğim süresinde, günlük kişisel bakımımda ( diş bakımı, banyo vs…) farklılık olacak mı?
Gebeliğiniz sırasında hormonal değişimler diş etinizde iltihaplanmaya, kusma ise dişlerinizde çürümeye yol açabilir. Tüm bu olumsuzluklara sebep olmamak için, öncelikle günde 2 defa dişlerinizi etkili bir biçimde fırçalamalısınız. Gebelik nedeniyle artan terleme ve akıntılar, size rahatsızlık verebilir. Her gün banyo yapmanız sizi rahatlatır ve dinlendirir. Gebelik boyunca banyo yapmada ve su dolu bir küvette yıkanmada bir sınır yoktur. Çünkü su vajinaya kaçmaz. Ancak küvette yatmak veya oturmak yerine, ayakta duş şeklinde banyo yapmayı tercih etmelisiniz. Böylece doğum yolunu enfeksiyondan korumuş olursunuz. Tedbir olarak, saçların boyanması ve perma işlemi gibi bakım uygulamalarını, doğum sonrasına bırakmanız tavsiye edilir.
7- Seyahat etmeyi çok seviyorum, bir sakıncası var mı?
Gebelikte uzun süren yolculuklardan kaçınmalısınız. Otomobil ile yapılan yolculuklarda, bacaklarınızdaki dolaşımı sağlamak için, 2 saatte bir 15-20 dakikalık aralar vermelisiniz. Daha önceki gebeliklerinde, düşük yapmış kadınların ilk 3 ayda, erken doğum ile sonlanmış gebeliklerin ise son 3 ayda seyahat etmemesi gerekir. Erken doğum, düşük hikayesi yoksa, uçak yolculuğu yapmanızda bir sakınca yoktur. Yine de, bir önlem olarak 34. haftadan sonra uçağa binmemelisiniz.
8- Sürekli kendimi yorgun hissediyorum ve çabuk yoruluyorum. Ne yapmalıyım?
Bulantı, kusma, kansızlık, son aylarda kilo artışı ve gebelik zehirlenmesine eğilim; çabuk yorulma ve yorgunluk hissinin sebepleri arasında sayılabilir. Bunun için, gebelik süresince düzenli egzersiz yapmalı, her gün belli bir süre istirahat etmeli, beslenmenize özen göstermeli, uyku sürenizi artırmalı, aşırı kilo almaktan kaçınmalısınız.
9- Bacağımda ağrılar oluşuyor, geceleri ise bacaklarıma kramp giriyor. Nasıl kurtulabilirim?
Gebeliğe bağlı olarak vücutta fosforun artması, kalsiyum azalması, bebek başının kalça kemikleri arasına yerleşmesi ile sinire basıncın artması gibi nedenlerle kramplar oluşabilir. Uzun süre hareketsiz ve ya uygun olmayan pozisyonlarda kalmak, uzun süre ayakta durmak, çok yürümek, bacaklara fazla yüklenmek, süt-yoğurt-peynir gibi gıda maddelerini yeterince tüketmemek gibi nedenler bacaklarda ki kramp yakınmalarını artırabilir. Bu durumda süt ve süt ürünlerini daha fazla tüketmeli, yeterli süre güneşte kalmalı, kramp olduğunda bacağınıza masaj yapmalısınız.
10- Kontakt lens takmak istiyorum, hamile olduğum için bir sorun olur mu?
Gebelikten önce hiçbir sorun yaratmayan gebelikle birlikte aniden rahatsız edici olabilmektedir. Bunun nedeni ise gebelikteki hormonal değişimlerden etkilenen korneadaki kurvatür değişikliği olabilir. Böyle durumlarda derhal göz muayenesi yapılmalıdır. Çoğunlukla bu tip göz muayenesinde damla kullanılmaz ama kullanılması gerekli ise göz damlalarının gebeliğe aksi yönde tesir ettiği gösterilememiştir. Ancak yine de gebenin kullanacağı göz damlasıyla ilgili bilgi verilmelidir. Güvenliliği test edilmiş damlalar kullanılabilir ve mümkünse gebelikte göz bebeğini büyütücü damlalardan kaçınılmalıdır.
11- Cep telefonumu yanımdan ayırmıyorum bebeğimi etkiler mi?
Cep telefonlarının piyasada yer tutması daha 10 yılını doldurmuş iken gebeliğe ters etkisi henüz bildirilmedi. Cep telefonları radyo frekanslarıyla çalışmakta olup, bu konuda herhangi bir ek uyarı gündeme gelmemiştir. Her ne kadar iyi ses kalitesi için yüksek frekanslar tercih ediliyorsa da bunların vücutta absorbsiyonu kabul edilen miktarların altında kalmaktadır. Eski telefonlar ve eski araba telefonu sistemleri daha yüksek frekanslarda çalışmaktadırlar, ancak bunlarla da ilgili olumsuz bir veri bildirilmemiştir. Cep telefonu vericileri bulunan alanlarda yaşayanlar için artmış bir riskten de bahsedilmemektedir.
Ancak yine de cep telefonu ile ilişkilerin iyi ayarlanması, kalp, karın gibi bölgelerden mümkün olduğu kadar uzak tutulması ve konuşma süresinin iyi ayarlanması önerilmektedir.
12- Bilgisayarla çalışmak ve televizyon izlemek bebeğime zarar verir mi?
Bilgisayarlar radyo frekans yayarlar ve biz aslında zaten böyle bir alan içindeyiz. Ancak yüksek dozlarda mikro dalga fırın gibi etki gösterebilir ki; bu yüksek dozlar radar ve radyo istasyonlarında rastlanır. Bilgisayar monitörlerine gelince, onlar da iyonize edici olmayan elektromanyetik radyasyon yayarlar ve zararsızdırlar. Birçok çalışmada hem bilgisayarın hem monitörlerin zararsız olduğu gösterilmiştir. Sadece uzun süre bilgisayarla çalışmak rahatsız edici olabilir. Bu bağlamda televizyon seyretmek de zararsız demek gerekiyor ve zaten televizyon seyretme mesafesinde ışın enerjisi kaybolmakta ve herhangi bir etkisi beklenmemektedir.
13- Küvet, banyo ve havuz sakıncalı mı?
Gebelikte hazneye su girmez ve bu nedenle küvet banyo ve havuza girmekte bir sakınca yoktur. Ancak gebelerin özellikle düşme ve çarpma gibi durumlara karşı bu gibi alanlarda daha da dikkatli olmaları tavsiye edilir. Bunun yanı sıra; bazı enfeksiyonlara yatkınlık nedeniyle ortam hijyenine daha da dikkat etmek durumdadırlar. Gebelerin en iyi yapabileceği sporlardan biri yüzme olduğundan havuz ve deniz banyoları faydalı olabilir. Ancak kramplara yatkınlık ve boğulma tehlikesi her zaman akılda olmalıdır.
14- Dar kıyafetler giymeyi seviyorum, bu durum bebeğime zarar verir mi?
Özellikle vücudun alt bölgesinden yukarıda olan kan akımı gebeliğin büyüyen uterusu neden baskı altında olup yavaşlamıştır ve her geçen ay zamanla uterus daha da büyüyerek bu akım yavaşlamasını, damarlarda genişlemeyle durgunluk halini artırır. Karın bölgesini içine almayacak ve uterus üzerine baskı yapmayacak tipte sıkı çorap ve tayt giyilebilir. Sütyenler de asıcı nitelikte olmamalıdır.
15- Tomografi çektirmem gerekiyor, ışın ve X-ışını bebeğim için zararlı mı?
Işın veya ışık enerjisi radyasyon olarak bilinir, ancak biyolojik maddeye zararlı olanlarına “iyonizan radyasyon” denir ki, aslında halk dilinde radyasyon hasarı denilen zararlı etkiler bu iyonizan radyasyondan gelir. İyonizan radyasyon çoğalan hücreleri daha kolay etkiler ve bu nedenle gebelikte daha zararlı olması beklenir. Ancak gebeliğinde belirli dönemleri vardır ki bebeğe etkileri çeşitlenir. Erken dönemlerde, büyük ve çeşitli zararlar verirken büyüme döneminde büyümenin sapması, durması şeklinde daha hedefli zararlar verir. 4 rad ve üzerindeki dozlarda oldukça dikkatli olunmalı ve gebelik olasılığı sorgulanmalıdır. Eğer hasta gebe ise ve film çekimi, tomografi gibi radyasyon alması muhtemel ise kurşun ile koruma gibi gerekli önlemler alınmalı ve bebeğe gidecek dozun hesaplanarak minimale indirilmesi sağlanmalıdır. Havaalanı gibi üst düzey güvenlik uygulanan yerlerde kullanılan X-ray cihazları çok iyi izole edilmiş olup etrafa hasar yaratıcı radyasyon yaymazlar. Bu alanda uzun süre çalışanlar bile radyasyon etkisi izlenmediği ileri sürülmektedir. Bu nedenle endişe etmeye gerek yoktur.
