Hem yetişkinlerde hem de çocuklarda rastlanabilen bazı hastalıklara, küçük çocuklarda daha sık karşılaşmak mümkündür. Bundan dolayı bu hastalıklar genelde çocuk hastalığıymış gibi bilinebilir. Bebeklerde hidrosefali de bu hastalıklardan biridir. Beyin omurilik sıvısını ve kafatasını doğrudan etkileyen bu sorun, çeşitli komplikasyonlara yol açabilir.
Peki hidrosefali nedir? Hangi belirtiler ile ve neden ortaya çıkar? Nasıl tedavi edilebilir? Tüm merak ettiğiniz soruların cevabını sizler için derledik.
Hidrosefali Nedir?
Beyin, kafatasında kendisinin ürettiği beyin omurilik sıvısı içerisinde yüzen hayati bir organdır. Beyin omurilik sıvısının büyük bir kısmı, beynin iç bölümlerinde yer alan ve ventrikül adı verilen boşluklar içerisinde bulunur.
Beyin omurilik sıvısı;
- Beyni dışarıdan gelebilecek darbelere karşı korur ve bir kalkan görevi görür.
- Beynin görevini doğru bir şekilde yerine getirebilmesi amacıyla odacıkları ve kanalları arasında dolaşır ve sürekli devridaim yapar.
- Omuriliği ve beyni besler.
- Beyin hücrelerini temizler. Atık maddeleri uzaklaştırır.
Beyin omurilik sıvısının ventriküller içerisinde aşırı birikmesi ve bazı sebeplere bağlı olarak tıkanıklık oluşturarak beyne baskı yapması durumuna hidrosefali adı verilir.
Hidrosefali varlığında; omurilik sıvısı kanallarda birikir, bu birikim ventriküllerin boyutlarının normalinin üzerine çıkmasına sebep olur, beyin üzerindeki baskı artar ve bebeklerde kafatası büyümesi olarak ortaya çıkar.
Bebeklerde Hidrosefali Neden Olur?
Çocuklarda hidrosefalinin meydana geliş sebepleri farklılık gösterebilir. Genellikle nadir görülen bir hastalık olsa da beyin omurilik sıvısında bazı etkenler nedeniyle artış yaşanabilir.
Peki bebeklerde hidrosefali neden olur?
- Beyin omurilik sıvısının (BOS) normalin üzerinde artması (Vücudun aşırı BOS üretmesi)
- Beyin omurilik sıvısının (BOS) beyin boşluklarında düzenli akışını engelleyen bir tıkanıklık olması
- Beyin omurilik sıvısının (BOS) geri emilememesi
gibi sebepler, kafatasında büyümeye neden olabilmektedir.
Hidrosefaliye neden olabilen bu durumlar bazı özel koşullara bağlı olarak gelişebilir. Hastalık anne karnında veya doğum sonrası ortaya çıkabilir.
Bebeklerde hidrosefali nedenleri şunlardır;
Anne karnındayken;
- Spina Bifida gibi nöral tüp defekti hastalıklarının varlığı
- Beyin tümörleri
- Araknoid kistler
- Doğumsal anomaliler (Genetik bir bozukluk)
- Erken doğum
- Bebekte kafa travması oluşması
- Anne karnında gelişen beyin enfeksiyonları (Kızamıkçık, toksoplazma, kabakulak vb.)
- Beyin içerisinde kendiliğinden gelişen kanamalar
- Bebeğin beynindeki kan damarlarının tam oluşmaması
Doğum sonrası;
- Doğum esnasında yaşanan yaralanmalar
- Menenjit
- Beyin kanaması
hidrosefaliye neden olabilir.
Hidrosefali Belirtileri Nelerdir?
Hidrosefali hastalığında erken teşhis ve tedavinin önemi oldukça büyüktür. Beyinde oluşan basınç ve ödemin azaltılamaması halinde birtakım sağlık sorunları veya kalıcı beyin hasarı oluşabilmektedir. Bu nedenle özellikle anne ve babaların hidrosefali durumunda ortaya çıkan bulguları iyi gözlemlemesi ve bilgi sahibi olması gerekir.
Bebeklerde (0-2 ay) görülen hidrosefali belirtileri;
- Bebeğin başının normalden daha büyük olması
- Başın boyutunun hızla artması
- Baştaki damarların belirgin hale gelmesi
- Epileptik nöbetler
- Kusma
- Bıngıldağın şiş ve gergin olması
- Büyümede yavaşlama veya gerilik
- Uyuklama hali
- Sinirlilik ve huysuz olma
- Tiz sesle ağlama
- Bakışların aşağıya kayarak gözlerin aşağıda sabitlenmesi
- Bebeğin tepkisiz olması
- Zayıf beslenme
- Bebeğin kas kuvvetinde azalma
Büyük bebeklerde (2 aydan büyük) ve çocuklarda görülen hidrosefali belirtileri;
- Ateş
- Mide bulantısı
- Kusma
- Baş ağrısı
- Kafatasında anormal genişleme
- İştahsızlık
- Koordinasyon kaybı
- Çift veya bulanık görme
- İdrar tutamama
- Konuşma ve yürüme becerilerinde gerileme
- Uyku hali
Bu bulgular her zaman hidrosefali hastalığının varlığına işaret etmez. Bir bebeğin kafatasının büyük olması, mutlaka hidrosefali olduğu anlamına gelmemektedir. Çeşitli tanı yöntemleri ile hastalığın teşhisi yapılabilir.
Bebeklerde Hidrosefali Tanısı
Aileler, bebeklerde hidrosefali tanısının nasıl konulacağını merak edebilirler. Anne karnında bulunan bir bebeğin hidrosefali hastası olup olmadığı önceden teşhis edilebilmektedir.
Hidrosefali tanısı;
- Rutin ultrason muayenesi (Ultrason görüntülemelerinde bebeğin beynindeki anormal genişlemeler ve tespit edilen boş alanlar teşhiste yardımcıdır.)
- Amniyosentez
- Kondosentez
- Beyin tomografisi
- Manyetik rezonans görüntüleme (Fetal MR)
- Beyin Ultrasonografisi
İle kolaylıkla belirlenebilir.
Bu yöntemler hamilelik sırasında güvenle uygulanabilmektedir. Amniyosentez ve kondosentez dışındaki tanı yöntemleri hamilelik harici de kullanılabilir. Doğum sonrası rutin muayenelerde bebeğin baş çevresi ölçümünden şüphe edilen durumlarda da teşhis için aynı tanı yöntemleri uygulanabilir.
Hidrosefali Nasıl Tedavi Edilir?
Bebeklerde hidrosefalinin tedavisi oldukça hayati bir önem taşımaktadır. Çünkü geciken vakalarda kalıcı beyin hasarı oluşma riski bulunmaktadır ve ne yazık ki oluşan beyin hasarını düzeltebilme imkânı yoktur.
Hidrosefali tedavisi, beyin hasarı oluşumunu engellemek ve beyin omurilik sıvısının olması gereken normal akışına dönmesini sağlamak üzerinedir. Bunun için uygulanabilecek herhangi bir ilaç tedavisi bulunmamaktadır. Yapılacak tedaviler cerrahi yöntemler ile yapılmaktadır.
Tedavi şeklini belirlemede hastalığın bulunduğu aşama, hastalığın ana nedeni, bebeğin genel sağlık durumu ve bebeğin yaşı etkili olmaktadır.
Bebeklerde hidrosefali için uygulanan tedavi teknikleri şunlardır;
-
Şant Takılması:
En sık tercih edilen cerrahi tedavi şekli şant takılmasıdır. Şant adı verilen uzun bir tüpten yapılan kapakçık ile beyinde biriken beyin omurilik sıvısının tahliyesi amaçlanır. Bu cerrahi uygulamada bebeğin kafatasına kulağa yakın bir yere şantın bir ucu takılır. Diğer ucu ise bebeğin göğsüne yerleştirilir ve BOS’un devridaim olması sağlanır. Bir sorun çıkmadığı müddetçe şant ömür boyu bebekte takılı kalmaktadır.
-
Ventrikülostomi:
Şant yönteminin etkili olmadığı durumlarda uygulanabilen bir tedavi şeklidir. Cilt üzerine 2 cm’lik bir kesi açılır. Bu kesi içerisinden endoskop adı verilen ışıklı bir kamera aracılığı ile beyindeki tıkalı iki ventrikül arasına bir delik açılır. Beyin omurilik sıvısı bu delikten geçip vücut tarafından emilir.
Bu uygulamaların yanı sıra sıvı birikimine neden olan sorunları tedavi etmeye yönelik uygulamalar da tercih edilebilmektedir. (Beyin tümörü varlığında tümörün çıkarılması, beyin kanaması varlığında kanamayı durdurmaya yönelik tedaviler ya da enfeksiyon varlığında enfeksiyonu tedavi etme yöntemleri gibi.)
