Çocuklarda görülen kabızlığın sık karşılaşılan bir mide-bağırsak sistemi sorunu olduğunu, haftada ikiden az, güç ve sert dışkılama olarak tanımlandığını söyleyen Liv Hospital, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Hilal Kızıldağ, ailelere konu hakkında önemli bilgiler verdi.
Anne sütü alan bebekler inek sütü veya formula mamayla beslenen bebeklere göre daha yumuşak ve daha sık dışkılarlar.
Kabızlık tedavi edilmezse kısır döngüye neden olur ve bu da kabızlığın kronikleşmesine, tedavi güçlüklerine neden olur.
Kabızlığın en sık nedeni fonksiyonel kabızlık olmakla beraber organik hastalıklar da kabızlığa neden olabilir.
Kabızlık, mide bağırsak sisteminden geçişin yavaşlaması veya dışkılama sürecine ilişkin bir bozukluğa bağlı olarak normal dışkılamanın yapılamaması, seyrek ve katı dışkılamadır.
Çocuklarda ortalama normal dışkılama sıklığı yaşlara göre değişmektedir. Yenidoğan bir bebek genellikle günde 4 defa dışkılarken ki bu ilk 2 haftada daha da sıktır, iki yaş dolaylarında bu sıklık günde 1.7 dışkılama, dört yaş dolaylarında günde 1.2 dışkılama olarak seyrekleşir. Dört yaşından sonra dışkılama sayısında değişiklik görülmemektedir.
Çocuklarda kabızlık sık karşılaşılan bir mide-bağırsak sistemi sorunudur. Organik ve fonksiyonel olarak iki ana başlık altında incelenir ki organik kabızlık (anatomik- nörolojik- metabolik-endokrin nedenlerden kaynaklanır) ortalama %5 sıklıkta görülür. En sık görülen, kökeninde davranışsal sorunların ve diyet alışkanlıklarının yattığı kabul edilen idiopatik/ fonksiyonel kabızlıktır. Haftada ikiden az, güç ve sert dışkılama olarak tanımlanır.
Eğer haftada bir veya iki kez olan dışkılama kendiliğinden ve yumuşak kıvamda ise, bebekte huzursuzluk, karın şişliği, kusma, kilo alamama gibi bulgular yoksa ve organik özellikle de hipotiroidi ve Hirschprung hastalığı gibi nedenler dışlanmışsa normal bir durumdur, müdahale gerektirmez.
Fonksiyonel kabızlık özellikle hayatın üç döneminde sık görülür:
- Anne sütünden tamamlayıcı beslenmeye geçilen geçiş dönemi
- Tuvalet eğitiminin verildiği dönem
- Okula başlama dönemi
Ek gıdaya geçiş döneminde neden kabızlık sıklığı artar?
Anne sütü alan bebekler inek sütü veya formula mamayla beslenen bebeklere göre daha yumuşak ve daha sık dışkılarlar. Bunun birçok nedeni vardır.
Anne sütündeki makro besinler sindirimi daha kolay içeriktedir. Hem makro hem de mikro besinler bağırsak hücrelerinin gelişimini destekleyici ve sindirime yardımcı olmaktadır. Ayrıca çeşitli enzimler de içeren anne sütü hazmı kolaylaştırır. Çeşitli hormon ve büyüme faktörü içeriği ile mide bağırsak sistemi hücrelerinin gelişimini- olgunlaşmasını ve sinir sistemi gelişimini destekler. Anne sütünün mikrobiyal içeriği de yine benzer mukozal büyüme, enzimatik aktiviteye destek olarak, bağırsak yararlı bakterilerinin çoğalmasını sağlayarak bağırsaktaki osmotik dengeyi düzenler kakayı yumuşatır ve sindirimi kolaylaştırırlar.
Tamamlayıcı gıdaya geçiş ile sindirimi daha zor, bebek için alerjen olabilecek gıda tüketimi, daha düşük mikrobiyom çeşitliliği, az su içeriği, düşük lif tüketimi gibi durumlar kabızlığa neden olabilir.
Diyet lifi nedir?
Diyet lifi, diyetteki sindirilemeyen karbonhidratlar olarak tanımlanır. Diyet lifi özellikle liflerin su bağlama özellikleri ile dışkı hacminin artmasını sağlar ve bağırsaktan dışkının geçiş sürecini kısaltarak dışkılamayı kolaylaştırır, dışkının yumuşamasını sağlar. Diyet lifi ayrıca sindirim enzimlerinden etkilenmeyerek sadece bağırsak içerisinde bulunan yararlı bakteriler tarafından parçalanmaktadır. Bu olaya kalın bağırsakta fermantasyon denilmektedir. Bağırsak sağlığını koruyucudur.
Fazla lif tüketimi yararlı mıdır?
Fazla dışkılama ile enerji kaybına, minerallerin biyo-yararlanımının azalmasına ve büyüme duraksamalarına neden olabilir. Onun için çocuklarda yaş aralıklarına göre önerilen miktarlardan fazla lif de tüketilmemelidir. 1 yaş sonrası için ortalama günlük lif önerisi yaş+5 gr formulü ile hesaplanabilir.
Özellikle tamamlayıcı beslenmeye geçişte kabızlığı önlemek için ne yapılmalıdır?
Bu dönemde çocuğun diyetinde yetersiz miktarda lif vardır. Bu durum da sıklıkla kabızlığa yol açan ana nedendir.
Günlük alınan diyet içindeki lif miktarının çoğunu tam tahıllar oluşturur. Ancak günümüzde birçok gıda tam tahıl değil, işlenmiş rafine tahıldır. Ayrıca yeşil sebzeler, meyveler, baklagiller de lif yönünden zengindir. Özellikle bu dönemde meyve suyunun kullanımı lif alımını düşürür, şeker yükünü de arttırır. Meyvelerin bebeğin ayına uygun kıvamda tam meyve olarak verilmesi, sebze tüketiminin yeterli olmasının sağlanması, sebzelerin de özellikle zeytinyağı ile hazırlanması, tahılların rafine tahıl değil tam tahıl olarak tüketilmesi, bakliyatlara geçişte gecikilmemesi yine kabızlığı önleyici olacaktır.
Genel olarak düşük sıvı alımı kabızlık gelişiminde önemli rol oynamaktadır. Daha önce sadece anne sütü alan, anne sütü ile de yeterli sıvı alabilen bebeklerin katı gıdaya geçişi ile su alımı azalmakta, su ihtiyacı da artmaktadır. Yeterli su içmesi sağlanmalıdır.
Kabız bir bebekte kaka nasıl görünür?
Sadece anne sütü ile beslenen bir bebeğin dışkısı altın sarısı renkte, hafif pütürlü, yumuşak- hafif sulu bir kıvamdadır. Katı gıda ile beslenme ile dışkı forme bir hal alır- şekillenir, rengi gıda içeriklerine göre değişmekle beraber genel olarak kahverengileşir.
Kabızlığı olan bir bebekte ise bağırsak pasajı yavaşlar, dışkı macun gibi yapışık, sert bir hal alır, rengi koyulaşır. Sert dışkı anal kanaldan geçerken yırtılma ve anal çatlaklara neden olabilir. Bu da dışkının etrafında taze kan görünmesine neden olur.
Kabızlık tedavi edilmezse kısır döngüye neden olur ve bu da kabızlığın kronikleşmesine, tedavi güçlüklerine neden olur.
Sert dışkı anal kanaldan geçerken yırtılma ve anal çatlaklara neden olabilir. Sert dışkının anal kanala verdiği bu zarar, bebeğin canının yanmasına neden olur. Bu ağrı ile bebek dışkılama hissi duyduğunda anal kaslarını kasarak dışkının ilerlemesini ve ağrı hissini önlemeye çalışır. Daha çok tutulan dışkı, daha çok sertleşir ve süreç kısır bir döngü halini alır.
Tekrarlayan dışkı tutmaları sonucu rektum genişler, dışkılar büyük çap ve hacimde birikir. Sert ve daha büyük kaka çıkışı daha fazla anal çatlağa neden olur. Tekrar eden rektal gerilmeler rektumda duyarlılık kaybına, bu da dışkılama hissinin başlaması için daha büyük hacimde dışkı varlığı ile uyarılma ihtiyacını doğurur. Süreçte normal dışkılama alışkanlığı kaybolur.
Kabızlık ne zaman tehlikeli hale gelir?
Kabızlığın en sık nedeni fonksiyonel kabızlık olmakla beraber organik hastalıklar da kabızlığa neden olabilir. Kabız bebeklerin bu hastalıklar açısından değerlendirilmelerinin yapılması önemlidir.
Sert dışkı, anal çatlak, ağrı, tutma döngüsü de kabızlığı kronikleşmesine ve tedavi güçlüklerine sebep olur. Kronikleşmeden önlem almak gerekir.
Kabızlık tedavisi nasıl olmalıdır?
Fonksiyonel kabızlıkta bol sıvı alımı, yeterli dengeli lif alımı ile genellikle olumlu sonuç alınır.
- Kabızlığa bağlı anüs etrafında dermatit gelişmişse dermatite yönelik özellikle çinko oksitli kremlerle cilt rahatlatılmalıdır. Zedelenmiş cildin iyileşme sürecini hızlandıran kremler de ağrı hissini azaltacaktır. Enfeksiyon gelişmiş ise lokal antibiyoterapi uygulanabilir.
- Lif ve su tüketimi ile kabızlık düzelmiyorsa laksatifler kullanılabilir. Laksatifler dışkıda su içeriğini arttırarak dışkının yumuşamasını ve hacminin artmasını, dışkılama hissinin uyarılmasını sağlar.
- Bebeklerde aspirasyon pnömonisine neden olabileceği için mineral yağ önerilmez.
- Gliserin fitil ile rektal uyarı sık olmamakla beraber kullanılabilir.
Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Hilal Kızıldağ
Bu yazımıza da göz atmayı unutmayın!
Doğumdan Sonra Kabızlık Nasıl Geçer? – https://www.bebek.com/dogumdan-sonra-kabizlik-nasil-gecer/
