Cerebral Palsy’li Hayatlarda Erken Müdahale
Cerebral Palsy ya da diğer tüm gelişimsel bozuklukların erken dönemde tespit edilmesiyle uygun müdahale, tedavi ve rehabilitasyon seçeneklerinin belirlenmesi sağlanmış oluyor. Böylece hayat boyu rehabilitasyon gerektiren Cerebral Palsy ve diğer gelişimsel bozukluklarda daha çok ilerleme sağlanabiliyor.
Cerebral Palsy Nedir?
Cerebral Palsy, gelişimini tamamlamamış beynin doğum öncesi, doğum sırası veya doğum sonrası dönemde hasar görmesiyle oluşan, bebeklik ve çocukluk döneminde en sık rastlanan ancak buna karşın en az anlaşılan engellilik durumudur.
Dünya genelinde 17 milyon Cerebral Palsy’li kişi yaşamaktadır. Türkiye’de her yıl 6.000’den fazla bebek Cerebral Palsy tanısı almaktadır.
Beynin yapısal ve gelişimsel ritmi hamilelikte başlayan bir süreç. Yapısal gelişimlerin çoğunluğu ilk 2 yaşa kadar tamamlanırken gelişimsel değişiklikler ilerlemeye devam eder.
Bebeklik döneminde oldukça hızlı ilerleme kaydeden bu değişiklikler yaş ilerledikçe hızını kaybeder. Cerebral Palsy’nin oluşumuna neden olan bir beyin hasarı söz konusuysa beynin bu hasarı telafi etmeye çalışması ya da beynin hasarlı bölgenin fonksiyonlarını sağlam bölümlerine iletmesi bebeklik döneminde çok daha başarılıdır.
Böylelikle beyin bir uyum yeteneği geliştirmiş olur ve bu uyum çevresel uyaranlarla direkt ilişkidedir. Erken müdahale sayesinde bebeğin hareket yeteneklerinin artması sağlanabilir ve Cerebral Palsy’li çocuk, erken dönemde daha yüksek bedensel ve zihinsel beceri gerektiren oyunları oynayabilir hale gelir.
Riskli bebekte erken müdahale ile daha sonradan çıkabilecek sorunların olabildiğince erkenden tespit edilmesi de amaçlanır. Riski azaltmanın en etkin yolu ise ailenin erken bilgilendirilmesi ve uygun tedavi metodunun belirlenmesidir.
Bebek henüz hızlı büyüme sürecinin içindeyken sorunların tespit edilip uygun çözümlerle önlenmeye çalışılması gerekir. Çünkü yaş ne kadar küçükse bu sorunlara karşı uygun metot ve rehabilitasyonlarla beyni yeniden şekillendirme imkanı o kadar yüksektir.
Aile Merkezli Uygulamalar
Son yıllarda erken müdahale çalışmalarında aile merkezli uygulamaların ön plana çıktığının altını çizen Nilay Çömük Balcı, ailenin görüşmeler ile sürece mutlaka dahil edilmesini önemle belirtti. Uygulamaların aileye gösterilmesi ve buna teşvik edilmeleri gerekir.
Riskli bebeklerde özellikle prematürelerde yeni doğan döneminden itibaren pozisyonlamalar ve tutuşlar büyük önem kazanır. Gelişimlerini desteklemek için doğru pozisyonlama ve tutuşların, günlük yaşamın içine katılarak (bez değiştirme, giyinme soyunma, beslenme) nasıl yapılması gerektiği aileye mutlaka anlatılmalıdır.
Uygun zamanda ayağa kaldırma, uygun mama sandalyesi ve puset gibi seçimlerin ihtiyaca göre karar verilmesi önerilir.
Her Bebek ve Gereksinime Paralel Yoğunlukta Hizmet
Düşük ve orta gelirli ülkelerde 5 yaş altı çocukların ne yazık ki yüzde 43’ünün gelişimsel potansiyellerine ulaşamama riski var.
Amerikan Pediatri Akademisi her çocuğun gelişimsel açıdan gözlemlenmesi için 9, 18 ve 30. Aylarda standardize tarama araçları ile değerlendirme önerir.
Ülkemizde ise ilk üç yaşta 41.günden başlanarak 2, 3, 4, 6, 9, 12, 18, 24, 30 ve 36. Aylarda gelişimsel değerlendirmenin mutlaka yapılması gereken uygulamalar arasındadır. Ek olarak 18, 24 ve 36. Aylarda Otizm Spektrum Bozukluğu açısından da bir değerlendirme önerilir.
Bu girdiler için değerlendirme aracı olarak ‘Uluslararası Gelişimi İzleme Destekleme Rehberi’nden (GİDR) yararlanılır. Her bebek ve ailesinin gereksinime paralel yoğunlukta hizmet alması ve bunun karşılığında ücret ödememeleri gerekir.
Kurum hizmetli merkezlere ek olarak ev merkezli hizmetleri hayata geçirerek bu süreç olumlu yönde desteklenmiş olur. Ayrıca riskli bebekleri izleyecek uzmanların eğitimi ve istihdamı önemlidir, nitelik ve insan gücü verileri dikkate alınmalıdır. Kanıta dayalı erken müdahale programları geliştirilmeli ve yaygın hizmet haline gelmelidir.
Çocuk ve Bebeveyn Arasındaki İlişki
Erken Müdahale Programının merkezinde çocuk ile ailesi yer alır. İlk değerlendirme gözlem ve standardize testleri içermelidir. Tüm gözlem ve testler aile ile birlikte yapılmalı, onların da gözlemleri dikkate alınmalıdır.
Ailelere iletilecek haberlerde açık ve dürüst olmak ve aynı zamanda duygudaşlık ile yaklaşmak, mesleki terimler kullanmaktan kaçınmak, aktif dinleyici olmak çok önemlidir.
Erken Müdahale Programı hedefe yönelik, bireyselleştirilmiş, doğal ortamda uygulanabilir, uzmanın rehberlik ettiği, ailenin birincil uygulayıcı olduğu bir program olmalıdır. Programın içeriği çocuğun ve ailenin güçlü yönleri ve ihtiyaçları üzerine tasarlanmalıdır.
”Bebek Sağlığı” Konulu makalelerimizi aşağıdaki bağlantıya tıklayarak ulaşabilirsiniz.
Bebek Sağlığı: https://www.bebek.com/bebek-sagligi/
Aklınıza takılanları yorum olarak iletebilirsiniz.
Sevgiler.
