Günümüz koşulları düşünüldüğünde ekran bağımlılığı, çocuklarda önemli bir sorun haline dönüşmektedir. Elbette teknoloji, artık vazgeçilmezlerimiz arasında ilk sıralarda yer almaktadır ve bunu uyum sağlamak gerekir. Ancak önemli olan çocukların gelişimi olduğunda kullanım şartları ve sürelerine dikkat edilmelidir. Artan teknoloji kullanımı göz önüne alındığında bizde sizler için çocuklarda ekrana maruz kalmanın etkileri nelerdir, bu etkilerin zararları nelerdir ve bu etkileri azaltmak için neler yapılabilir araştırdık.
Çocuklarda Ekran Kullanımı
Çocuğunuza uykudan önce iyi geceler dilemek için odasına gittiğinizde onu oyun oynarken ya da mesajlaşırken bulabilirsiniz. Gündüz ders çalışmak yerine video izlerken görebilirsiniz. Bu tarz problem neredeyse günümüzde tüm ebeveynler için ortak bir sorun haline gelmektedir.
Teknolojinin ilerlemesiyle birlikte televizyondan sonra akıllı telefon, tablet ve bilgisayarlar çocukların hayatında büyük bir yer kaplamaya başlamıştır. Küçük yaşlarda bu teknolojik cihazlarla tanışan çocuklar gündelik hayatlarında bunların kullanımını ders çalışmanın, aktif oyun oynamanın veya arkadaşlarıyla vakit geçirmenin önüne geçirmektedir. Aynı zamanda sağlık üzerinde de olumsuz etkiler yaratabilecek bu cihazların kullanımı anne ve babalar açısından dikkat edilmesi gereken bir hal almaktadır. Şimdi, ekrana maruz kalmanın tanımlamasıyla başlayarak etkilerini incelemeye devam edeceğiz.
Ekrana Maruz Kalma Süresi Nedir?
Teknoloji, günümüzün vazgeçilmez bir parçası olduğunu düşünürsek bunu kullanmamak mümkün değildir. Bu sebeple ekrana maruz kalma süresi oldukça önemlidir.
Ekrana maruz kalma süresi; bir kişinin gün içinde bilgisayar, akıllı telefon, tablet ve televizyonlara bakarak geçirdiği süreyi ifade eder. Bu süre özellikle çocuklar için oldukça önemlidir. Teknolojiyi yok saymak mümkün olmadığına göre bebeklerde ve çocuklarda yaş aralığına dikkat ederek bu süreyi ayarlamak ebeveynler açısından dikkat edilmesi gerekenler arasında ilk sırada yer alır.
Çocuklar Ne zaman Ekran Kullanmaya Başlamalıdır?
Günümüz koşullarında çocuğu sakinleştirebilmek, yemeğini yedirmek, gürültü yapmasını önlemek veya biraz olsun dinlenebilmek adına ekran kullanımına başvurmak kaçılmaz bir hal almıştır. Bu durum gitgide içinden çıkılmaz boyutlara ulaşmaktadır. Bu yanlış kullanımın elbette etkileri olacaktır. Bu noktada dikkat edilmesi gereken ilk noktalardan biri hangi yaş aralığında ne kadar ekran kullanımı olmalıdır sorusunun cevabıdır. Bunu bildiğimiz için bu konuya bir açıklık getirelim istedik.
Bu konuda yapılan çalışmalarda 3-6-9 kuralı oluşturulmuştur:
- 0-3 yaş: Mümkün olduğunca ekrandan uzak tutulmalıdır.
- 3-6 yaş: Ekran başında geçirilebilecek günlük süre 20-30 dakika olmalıdır.
- 6-9 yaş: Günlük ekran başında geçirilen süre 40-50 dakika arasında olmalıdır.
- 9-12 yaş: Günlük ekran başında geçirilen süre 60-70 dakikayı geçmemelidir.
Bunun yanı sıra yine bu kurala benzer bir yöntem daha vardır:
- 3 yaş öncesinde bebekler ekrandan uzak tutulmalıdır.
- 6 yaşa kadar çocuğun kendine ait ekranı olan bir elektronik cihazı (telefon,tablet vb.) olmamalıdır.
- 9-12 yaş aralığındaki çocuklar ebeveyn kontrolünde internet kullanmalıdır.
- 12 yaş öncesinde çocukların kontrol ettiği herhangi bir sosyal medya hesabı olmamalıdır.
Çocuklarda Ekrana Maruz Kalmanın Etkileri
Yapılan araştırmalara ekrana maruz kalma sürelerinin olması gereken sürelerinin üzerinde ve en az 2 saat olduğunu bizlere göstermektedir. Bu durumda bazı etkilerin oluşmasına neden olmaktadır. Bu etkiler şunlardır:
- Küçük çocuklarda dil becerisi olumsuz etkilenebilir. Ekrana bağımlı hale geldiğinde çocuklar konuşma ihtiyacı duymadığı için bu etki görülebilir.
- Ekran bağımlılığı sebebiyle stres hormonu salgılanabilir bu da hafıza problemlerine yol açabilir.
- Organizasyon, planlama ve dürtü kontrolü üzerinde olumsuz etkiye sebep olabilir.
- Sürekli ekranla vakit geçiren çocuklarda beyin daha yüksek seviyede dopamin ve endorfin salgılandığı için buna alışır ve bu da ekran bağımlılığının artmasına yol açabilir.
- Çocukların dikkat sürelerinin kısalmasına sebep olabilir.
- Depresyon, uyku bozuklukları ve sosyal kaygı gibi problemler ortaya çıkabilir. Bunun sonucunda saldırganlık artabilir.
- Beyin sürekli bir ekrana bakıldığı için çalışmaya zorlanır ve bu da yorgunluğa sebep olur. Bu sebeple tepki kontrolü azalırken akademik başarı da azalma olabilir.
- Çocuğun sosyal ilişkileri üzerinde olumsuz etkisi bir etki yaratan ekran kullanımı zamanla diğer aktivitelere olan ilgisinin azalmasına ve aile bağlarının zayıflamasına yol açabilir.
- Özgüven eksikliğine yol açarken aynı zamanda yalan söyleme ve şiddet içeren davranışlar gibi problemler ortaya çıkabilir.
- Günlük işler ve sorumluluklarda aksamalara sebep olurken diğer yandan da yaratıcılık azalmaya başlayabilir ya da gelecekle ilgili plan ve hayallerden uzaklaşabilir.
- Çocuklar için eğitici ve öğretici olan aynı zamanda sosyalleşmesini sağlayan oyunlardan uzak kalabilir ve oyunlara dahil olmada zorluk yaşayabilir.
- Ekrana karşı bir bağımlılık geliştiyse bu çocuğun etrafında olanlardan uzak kalmasına sebep olur ve bu durum da kişilik gelişimi için olumsuz bir etki yaratabilir.
- Tabi tüm bu etkilerin yanında göz sağlığı da olumsuz etkilenebilir. Mavi ışık biz yetişkinler için bile sorun teşkil ederken bunun bebek ve çocuklar üzerinde büyük bir etkisi vardır.
Çocukların Ekrana Maruz Kalmasının Önüne Geçebilmek için Öneriler
Bu tarz olumsuz etkilerin göz ardı edilmesi kabul edilebilir bir durum değildir. Günümüz şartlarında teknoloji hayatımıza bu kadar girmişken onu yok saymak ve çocuklarımızı uzak tutmak elbette çok zor. Bu sebeple bu olumsuz etkileri en aza indirmek için neler yapılabilir gelin birlikte inceleyelim.
- Öncelikle “onu daha fazla sosyal ortama sokamadım, keşke daha az çalışıp ona daha fazla vakit ayırsaydım, onu eğlendiremedim.” gibi kendinizi suçlayıcı ifadeleri aklınızdan çıkarmalısınız. Bu durum otorite kurmanızı ve problemi ortadan kaldırmak için yapabileceklerinizi kısıtlar. Bu sebeple bu fikirleri aklınızdan çıkarmalı ve sorunun çözümüne odaklanmalısınız.
- Aynı şekilde çocuğu suçlamak da bir çözüm değildir. “Yine mi oyun oynuyorsun, hep bilgisayar başındasın.” gibi cümleler ilişkinizi zedeleyebilir bu sebeple onun ekrana daha fazla yakınlaşmasına sebep olabilirsiniz. Böyle durumlarda ekran süresinin kesin bir zaman bağlanması oldukça önemlidir. Çocuğunuz bu duruma alışana kadar arada esnemeler olsa da bir süre sonra zaman konusu net bir hal alacaktır. Kontrolü sağlamak için onunla aynı seviyeye inerseniz baskıya ve alttan almaya gerek kalmayacağı için daha kolay anlaşabilirsiniz.
- Ev içinde birlikte vakit geçirmeye özen göstermelisiniz. Birlikte kitap okuma zamanları yapılabilir ya da birlikte kutu oyunları oynanabilir. Kitap konusu bazı çocuklar için oldukça zor olabilir. Bu sebeple kolay okunabilir ve kısa kitapları tercih edebilirsiniz.
- Ona en başta aile bireyleri örnek olmalıdır. Yemek yerken televizyon izleniyorsa ya da telefonla oynanıyorsa bu çocuk için kötü bir modeldir. Bu sebeple gördüğü davranışları taklit eder. Bu tarz ekran kullanımları varsa hem kendiniz için hem de çocuğunuza model olmak için bu davranışları değiştirmelisiniz. Değişime adapte olmak zorlayıcı olabilir ancak şefkatle yaklaşırsanız sorunun üstesinden kolayca gelebilirsiniz.
- Çocuğunuzun ilgi alanlarını ve yeteneklerini keşfederek onu bu aktivitelere yönlendirebilirsiniz. Böylece keyifli vakit geçireceği için ekran kullanımını minimum seviyeye düşürebilirsiniz.
- Çocuğunuza ev işlerinde ya da mutfakta size yardım etmesini sağlayarak birlikte vakit geçirebilirsiniz. Böylece sorumluluk bilincinin artmasına da fayda sağlayabilirsiniz.
- Ona mutlaka onu ne kadar sevdiğinizi söyleyin. Böylece güven ilişkinizi güçlendirebilirsiniz.
- Beklentilerinizi net olarak ifade etmelisiniz. Bunu yaparken ben dilini kullanmaya özen göstermelisiniz. Ayrıca çocuğunuz okul çağına geldiyse ona bunları yazarak anlatabilirsiniz.
- Uyumadan bir saat önce evdeki bütün elektronik cihazların kapanması mavi ışığa maruz kalmayı azaltacağı için sağlıklı bir uykuya da zemin hazırlar. Bu sebeple uyumadan 1 saat önce bu cihazların kapanmasına özen göstermelisiniz.
- Sürekli ekranla vakit geçiren çocuklar ekrandan uzak kaldığında hemen sıkılır, yapacak birşey bulamadığından şikayet eder. Bu noktada kuralları esnetmemek oldukça önemlidir. Aksi takdirde çocuk bunu öğrenir ve bu davranışı sürekli hale getirir. Bu sebeple eğer ekran kullanacaksa zamanını ve süresini doğru belirlemeli ve bundan taviz vermemelisiniz.
- Eğer çocuğunuz sizi ekran konusunda dinliyor ve bunun için çaba sarf ediyorsa onu takdir etmelisiniz. Takdir edildiğini gördükçe güveni artacak, bu davranışın yanlış olduğunu öğrenecek ve uyum sağlayacaktır. Tabi bu noktada sizin sabretmeniz oldukça önemlidir. 2 günde alışkanlığın değişmeyeceğini ve bunun zaman alacağını kabul etmelisiniz.
- Bunların yanı sıra çocukların ekranda neye maruz kaldıkları da oldukça önemlidir. Bunun kontrolünü mutlaka yapmalısınız. Çocuklar taciz ve istismar konusunun yanı sıra şiddet konusunda da risk altındadır. Ebeveyn kilidi ya da reklamsız uygulamalar bu konuda tercihleriniz arasında yer alabilir. Bu sebeple izlediği içerik ya da oynadığı oyunları öncelikle siz denemelisiniz.
- Çocuğunuzda ekran bağımlılık haline geldiyse bunun yanı sıra depresyon, öfke kontrol problemi, sosyal anksiyete bozukluğu, yeme bozukluğu gibi ikincil problemler meydana geldiyse vakit kaybetmeden bu konuda bir uzmandan yardım almalısınız.
Çocukların ve ebeveynlerin ekran uzak kalıp birlikte eğlenceli vakit geçirmeleri oldukça önemli zamanlardır. Evde hep birlikte oynayabileceğiniz oyunlar, okuyabileceğiniz kitaplar, danslar, şarkılar kısacası çocuğunuzu aktif tutacak her türlü aktivite aranızdaki bağı güçlendirirken diğer yandan da çocuğunuzun tüm becerilerinin gelişmesine katkı sağlayacaktır.
Çocuklarda Telefonun Zararları Nelerdir? : https://www.bebek.com/cocuklarda-telefonun-zararlari-nelerdir/
