Çocuklarda görülen ortopedik sorunlar nasıl tedavi edilmeli?
Yürümeye başlayan çocuklarda, ortopedik sorunlara dair belirtileri fark etmek önemlidir. Özellikle dengesizlik veya sık düşme durumları ortopedik değerlendirmeyi gerektirebilir.
Çocuklarda en sık görülen ortopedik sorunlar hangileridir?
Çocuklarda ortopedik sorunlar her yaşta görülebilir ancak bazıları daha yaygın olarak karşılaşılan sorunlardır. Belli başlı pediatrik ortopedik problemler;
- Gelişimsel kalça displazisi (Doğuştan kalça çıkığı): Çoğu zaman anne karnında başlayan patolojik süreçlerin sonucunda bebeklerde kalça ekleminin normal gelişiminin bozulduğu ve tedavi edilmediği takdirde yürüme bozukluklarına yol açabilen bir durumdur.
- Kifoz ve Skolyoz: Omurga eğriliği durumlarıdır. Kifoz, omurganın öne doğru eğriliğini ifade ederken, skolyoz, omurganın yana olan eğriliğidir.
- Clubfoot (Çarpık ayak): Bebeğin ayaklarının normalden farklı bir pozisyonda olması durumudur. Doğumdan itibaren görülen bir durumdur.
- Düztabanlık: Ayak tabanının kavisinin normalden daha düz olması durumudur.
- Osgood-Schlatter hastalığı: Bu durum genellikle ergenlik döneminde yoğun spor faaliyetlerinde bulunan çocuklarda görülen ve dizin ön kısmındaki kemik büyüme plakasında ağrı ve şişliğe neden olan bir hastalıktır.
- Severs hastalığı (Calcaneal Apophysitis): Topuk kemiğinin büyüme plakasında genellikle tekrarlayan darbe (spor, travma vb.) inflamasyon ve ağrıya neden olan bir durumdur.
- Yürüme bozuklukları (içe basma, dışa basma vb.): Yürüme alışkanlıklarında veya patolojik durumlarda ortaya çıkan sorunlardır.
- Perthes hastalığı: Kalça eklemindeki femur başının kan akışının azalması nedeniyle anatomisinin bozulduğu bir durumdur.
- Ergenlikte büyüme ağrıları: Ani büyüme ataklarında kemiklerdeki hızlı uzamaya rağmen çevre kas ve diğer yumuşak dokuların büyümesinin daha yavaş olması nedeniyle ortaya çıkabilen geçici ağrılardır.
Bu sorunlar ne şekilde tespit edilebilir?
Çocuklarda ortopedik sorunların tespiti genellikle bir sağlık uzmanının değerlendirmesini gerektirir. Ortopedi uzmanı tarafından öncelikle aile hikayesi ve hastalığın geçmişi sorgulanır. Ailesel geçişli genetik problemlerin tayini açısından aile öyküsü önemlidir. Ayrıca semptomların ortaya çıktığı zaman, yaş veya travma öyküsü gibi tanıyı biçimlendirecek unsurlar sorgulanır.
Daha sonra fizik muayene ile çocuğun genel durumu değerlendirilir. Vücut yapısının, eklem ve kas hareketlerinin ve yürüme biçiminin muayene ile incelenmesi patolojik bulguların daha ayrıntılı olarak değerlendirilmesi açısından önemlidir. Fizik muayene ile potansiyel ortopedik sorunlar net bir şekilde belirlenebilir.
Uzman tarafından belirlenen şüpheli patolojik durumların objektif olarak değerlendirilmesi için çeşitli görüntüleme yöntemleri kullanılır. Röntgen çekimi ile kemik ve eklem problemleri net bir şekilde değerlendirilir. Özellikle çocuklarda erişkinden farklı olarak kemik uçlarındaki büyüme filizlerinin sağlıklı değerlendirilmesi gereklidir. Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG) kemiklerden ziyade daha çok yumuşak dokuların, kasların ve eklem kıkırdaklarının daha detaylı bir şekilde incelenmesine yardımcı olur. Ultrasonografi pediatrik yaş grubunda en sık gelişimsel kalça displazisi değerlendirilmesinde kullanılan bir yöntemdir. Yeni doğan döneminde kalça çıkığı tarama testi olarak tüm bebeklere uygulaması önerilmektedir. Kan testleri inflamatuar durumları belirlemek veya enfeksiyonları tespit etmek amacıyla yapılabilir.
Bazı ortopedik sorunlar, kemiklerin büyümesi ve gelişmesiyle birlikte ortaya çıkabilir. Bu nedenle, çocuğun düzenli olarak takip edilmesi önemlidir.
Eğer bir çocukta ortopedik sorun şüphesi varsa, aileler çocuklarını bir pediatrik ortopediste veya uzman bir doktora götürmelidir. Erken tanı, birçok ortopedik sorunun etkili bir şekilde tedavi edilmesine yardımcı olabilir. Uzman doktor, çocuğun tıbbi geçmişini, aile geçmişini ve fiziksel durumunu dikkate alarak doğru tanı ve tedavi planını yapabilir.
Aileler yürümeye başlayan çocuklarında hangi belirtilere karşı dikkatli olmalıdır? Ve ne zaman uzmana başvurmalıdır?
Yürümeye başlayan çocuklarda, ortopedik sorunlara dair belirtileri fark etmek önemlidir. Özellikle dengesizlik veya sık düşme durumları ortopedik değerlendirmeyi gerektirebilir. Yürüme çağındaki çocuklarda daha sık görülen normalden farklı yürüme örneğin topallama veya ayak sürüme durumu ayak, bacak veya kalça problemlerinin belirtisi olabilir.
Çocuğun ayaklarının duruş pozisyonu normalden farklı bir pozisyonda olması (örneğin içe veya dışa dönük), ayaklarda veya ayak parmaklarında anormal bir şekil, şişlik veya deformite olması, çocuğun yürürken veya dinlenirken ağrı veya rahatsızlık hissetmesi durumunda çocuk muhakkak bir uzman tarafından değerlendirilmelidir.
Ayrıca çocuklarda travma olmaksızın özellikle diz veya kalça ekleminde görülen ani başlangıçlı ağrılar enfeksiyon kaynaklı eklem patolojilerinin habercisi olabilir ve acil müdahale gerektirebilir. Eklem çevresi ağrılarında enfeksiyonla sıklıkla karışan durum ise eklemin geçici sinovit atağıdır. Üst solunum yolu enfeksiyonları sonrasında görülebilen bir durumdur ve sadece takip edilmesi yeterlidir. Bu iki durumun ayrımının yapılması için çocuk muhakkak ortopedi uzmanı tarafından muayene edilmelidir.
Bu ortopedik sorunlardan hangileri tedavi gerektirmeden zaman içinde kendiliğinden düzelir?
Çocuk yaş grubunda erişkinlerden farklı olarak muazzam bir iyileşme ve rejenerasyon potansiyeli vardır. Bu nedenle birçok pediatrik ortopedik problem zaman içinde kendiliğinden düzelme eğilimindedir. Ancak, her durum bireyseldir ve çocuğun yaşına, sağlık durumuna ve sorunun ciddiyetine bağlı olarak değişebilir. Müdahale gerektirmeyen ve zamanla kendiliğinden düzelebilen durumlara örnek olarak;
Düztabanlık (Pes Planus): Çoğu çocukta düztabanlık doğal bir durumdur ve genellikle büyümeyle birlikte kendiliğinden düzelir. Ancak, ağrı veya diğer belirtiler varsa veya durum kalıcı hale gelirse, uzman görüşü almak önemlidir.
İçe basma (Intoeing): Yürüme sırasında ayakların veya bacakların içe doğru dönük olması durumudur. Ortopedi uzmanı tarafından bu görünüme sebep olarak patolojiler muayene ve görüntüleme yöntemi ile incelenir. Altta yatan ciddi bir ortopedik patolojinin olmadığı çoğu olguda genellikle bu durum büyüme ile düzelir.
Severs hastalığı (Calcaneal Apophysitis): Bu durum, genellikle ergenlik döneminde yoğun spor aktivite ile ilişkili olarak tekrarlayan travma ile ortaya çıkar ve büyüme sona erdiğinde kendiliğinden düzelebilen bir durumdur. İstirahat ve kimi olguda ağrı kesici tedavisi yeterlidir.
Ergenlikte büyüme ağrıları: Büyüme sırasında kemiklerdeki hızlı uzama atakları sırasında nedeniyle ortaya çıkan yumuşak dokudan kaynaklı ağrılardır. Altta yatan başka patolojiler araştırılır. Ek bir kemik hastalığı saptanmadığı durumda genellikle zamanla azalır.
Hangi durumlarda müdahale etmek gerekir?
Çocuklarda ortopedik problemler yüksek rejenerasyon kapasitesine bağlı olarak zaman içinde kendiliğinden düzelme eğiliminde olsa da bazı durumlarda müdahale gerekebilir. Özellikle kemik patolojilerine eşlik eden ekstremitelerde şiddetli ve sürekli ağrının nedeni belirlenmeli ve uygun tedavi uygulanmalıdır. Bu amaçla fizik muayene sonrası çeşitli görüntüleme yöntemleri doktorunuz tarafından istenebilir. Saptanan hastalığa göre uygun tedavi yöntemi uygulanır.
Yürüme bozukluğu bir diğer üzerinde durulması gereken çocukluk çağı hastalığıdır. Çocuğun yürüme şeklinde belirgin bir bozukluk varsa, bu durum uzman bir ortopediste gösterilmelidir. Yürüme bozukluğunun tipine bağlı olarak tedavi yöntemleri değişebilmektedir. Bebeğin doğumundan itibaren var olan ve kemiklerin hızlı büyümesi ile daha belirgin hale gelebilen çeşitli doğumsal anatomik anormallikler (el ve ayakta parmakların fazla veya eksik olması, vücudun çeşitli bölgelerindeki birtakım kemiklerin doğuştan yokluğu vb.) yaş ilerledikçe kötüleşen ortopedik sorunlar haline gelebilir ve müdahale gerektirebilir.
Günümüzde yeni doğal bebeklerde kalça ultrasonun daha yaygın kullanımı ile erken yaşlarda tespiti mümkün hale gelen Kalça Çıkığı (Konjenital Kalça Displazisi) erken teşhis edildiğinde daha basit tedavi yöntemleri ile sekelsiz bir şekilde tedavi edilebilmektedir.
Çocukluk çağında sırttaki kürek kemikleri arasındaki asimetri ve sık sırt ağrısı ile kendini gösterebilen skolyoz veya kifoz hastalığı omurga eğriliği durumlarıdır. Eğer eğrilik belirginse ve ilerleme eğilimindeyse, muhakkak ortopedi uzmanı tarafından değerlendirilmelidir.
Aileler tarafından en sık poliklinik başvuru sebeplerinden birisi olan düztabanlık küçük yaş çocuklarda sıklıkla görülmektedir. Genellikle bağ esnekliğine bağlı olarak yeni yürümeye başlayan çocuklarda ayak tabanın yer ile temasının fazla olması ile kendini gösterir. Düztabanlık belirginse ve ağrıya neden oluyorsa, tedavi planı oluşturmak için bir uzmana başvurulmalıdır.
Özellikle yürümeye yeni başlayan çocuklarda denge ve bacak kas kuvvetleri yürümeye yeni uyum sağlamasından ötürü düşme sıklıkla görülen bir durumdur. Ayrıca kaza veya spor yaralanmaları sonucu oluşan kemik kırıkları veya diğer ortopedik yaralanmalar, acil müdahale gerektirebilir.
Nasıl tedaviler önerilir?
Çocuklarda ortopedik sorunların tedavisi, sorunun tipine, şiddetine, çocuğun yaşına ve genel sağlık durumuna bağlı olarak değişebilir. Fiziksel Terapi kas-tendon kısalıkları, doğumsal veya edinsel eklem hareket kısıtlılıkları gibi birçok ortopedik sorunun tedavisinde önemli bir rol oynar. Uzman fizik terapistleri, çocuğun kas kuvvetinin, esnekliğinin ve motor becerilerinin gelişmesinde yardımcı olabilir. Ayak deformiteleri veya kalça displazisi gibi bazı hastalıkların tedavisinde, özel ayakkabılar veya destekleyici ortezler kullanmak, ayak, bacak veya omurga sorunlarının düzeltilmesinde son derece etkilidir.
Özellikle travmaya bağlı ağrı veya inflamasyonu kontrol etmek amacıyla ilaçlar kullanılabilir. Ancak, çocuklarda ilaç kullanımı doktor gözetiminde yapılmalıdır. Yukarıda sayılan tüm uygulamalar genel itibar ile konservatif tedavi olarak isimlendirilmektedir.
Bu yöntemlerden fayda görmeyen veya kimi hastalıklarda tanı konulduğu anda cerrahi tedavi seçeneklerine geçmek gerekebilmektedir. Özellikle doğuştan gelen anomaliler veya ciddi skolyoz gibi durumlarda, konservatif yöntemlere cevap vermeyen ileri evre kalça displazisi vakalarında veya travma sonrası kabul edilebilir sınırlar dışında kemik deformasyonlarına sebep olan kırık vakalarında direk cerrahi seçenekler daha uygun tedavi yöntemleridir.
Liv Hospital Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı Doç. Dr. Ömer Kays Ünal
