Görme bozukluklarına yönelik sorunlar çocuklarda çok küçük yaşlardan itibaren görülebilir. Özellikle bazı hastalıklar oldukça erken dönemlerde ortaya çıkar. Bunlardan bazıları anne ve babalar tarafından fark edilip ilerlemeden tedavi edilirken bazıları maalesef dışarıdan kolay kolay anlaşılamaz ve ilerleyebilir. Göz tembelliği de bu göz rahatsızlıklarından biridir.
Çocuklarda ambliyopi neden olur? Bu rahatsızlık hangi belirtilerle ortaya çıkar? En önemlisi, ilerleyen zamanlarda görme yetisi üzerinde ne gibi etkiler oluşturur ve tedavi edilebilir mi? Bu soruna yönelik tüm merak edilenleri sizler için derledik.
Göz Tembelliği Nedir?
Göz tembelliği, halk arasında tembel göz olarak bilinse de özellikle yeni ebeveyn olmuş anne ve babalar için tam bir merak konusudur.
Peki “Göz tembelliği nedir?”
Gözde ve göz sinirlerinde yapısal olarak herhangi bir bozukluk bulunmamasına karşın görme merkezinin tam olarak gelişmemesi sonucu bir gözün diğerinden veya her iki gözün birden az görmesi durumuna göz tembelliği ya da tıptaki ismi ile ambliyopi adı verilir.
Ambliyopi, görme keskinliğini ve yetisini etkileyerek görme azlığına sebep olan bir çeşit görme kusurudur. Bazı vakalarda sadece tek gözde ortaya çıkarken her iki gözde meydana gelen vakalar da bulunmaktadır.
Bebeklerde Göz Tembelliği Neden Olur?
Ambliyopi, genellikle bebeklik döneminde veya ilk çocukluk yıllarında ortaya çıkmaktadır. Bu kadar erken yaşlarda ortaya çıkması “Göz tembelliği neden olur?” sorusunu akıllara getirmektedir.
Yeni doğan bebeklerde görme merkezi doğum sonrasında gelişmeye devam eder. Sağlıklı gelişim gösteren bebeklerde her iki gözden gelen görüntüler beyinde birleştirilerek tek bir görüntüye dönüşür. Fakat ambliyopi varlığında bu sağlıklı gelişim gerçekleşmez.
Göz merkezinin olması gerektiği gibi gelişmemesi nedeniyle gözde görüntüyü oluşturacak sinirler kullanım dışı kalır. Bu sinirler kullanılmaya kullanılmaya zamanla devre dışı bırakılarak göze ışığın az iletilmesine neden olur. Görme merkezinin gereken uyarıyı alamıyor olması beyinde sadece çalışan sinirlerin gönderdiği görüntülerin işlenmesine yol açar ve buna bağlı olarak görme yetisi düşer.
Ambliyopinin Nedenleri
Göz tembelliği nedenleri çocuklarda farklı birçok etkene bağlı olarak ortaya çıkabilmektedir.
Bebeklerde görülmesinin sebepleri şunlardır;
- Bebeğin prematüre doğması: Prematüre doğan yani miadından önce dünyaya gelen bebeklerin görme merkezi gelişimi tamamlanmamış olabilir. Bu durum bebeğin görme yeteneğini zayıflatarak ileri dönemde tembel göz sorunu yaşamasına yol açabilir.
- Şaşılık (Gözde kayma sorunu): Şaşılık varlığında göz bebeklerinde kayma durumu meydana gelir. Bu kayma, gözden beyine farklı görüntülerin gönderilmesine sebep olarak beynin zamanla görüntülerden birini yok saymasına ve gözün tembelleşmesine neden olur.
- Doğumsal katarakt sorunu: Doğumsal katarakt, gözün saydam yapısının bozulma durumu olarak açıklanır. Yani göz içi lensin doğal yapısında bulanıklık oluşur. Bu durumda bazı göz kasları işlevini tam olarak yerine getiremez, göz zamanla tembelleşir.
- Deprivasyon (Görme uyaranından yoksun olma hali): Çeşitli nedenlerle göz, uyarandan yoksun kaldığında veya az uyarana maruz kaldığında göz sinirlerinin devre dışı bırakıldığı görülebilir.
- Göz kapağının düşük olması (Pitozis): Bazı çocukların göz kapaklarından biri diğerine göre daha düşük (kısık) olabilir. Pitozis hali uyaranın azalmasına, görme yetisinde zayıflamaya ve ambliyopiye neden olabilir.
- Genetik yatkınlık: Ailesinde doğumsal katarakt, şaşılık gibi rahatsızlıklar olan bebeklerde bu hastalıkların ve bu sorunlara bağlı olarak gelişen ambliyopinin görülme ihtimali daha yüksektir.
- Gözdeki kırma kusurları: Hipermetrop (Yakını görememe), miyop (Uzağı görememe) ve astigmat (Bulanık görme) gibi göz merceği sorunları, gözün kırma kusurlarıdır. Merceğin bu kırma kusurlarından birine sahip olması, beyne görüntü iletimini olumsuz yönde etkiler.
Göz Tembelliği Ne Sıklıkla Görülür?
Göz tembelliğinin nedenleri göz önüne alındığında rahatsızlığın genellikle yaşamın ilk yıllarında ortaya çıktığı söylenebilir. Bu sebeple sorun, daha çok bir çocuk hastalığı olarak bilinir. Ancak 7-10 yaş ve sonrasındaki çocuklarda da ambliyopi ortaya çıkabilir.
Oysaki bu durum, hastalığın bulguları fark edilemediğinden ve teşhis için geç kalınmış olduğundan dolayı gelişir ve hastalığın, ileri yaşları da risk altına aldığının düşünülmesine neden olur.
Ambliyopinin görülme sıklığı %4 civarındadır. Bu olasılık, her 25 çocuğun 1’inde göz tembelliğinin meydana gelebileceğini gösterir.
Çocuklarda Göz Tembelliği Belirtileri Nelerdir?
Göz tembelliği, sinsi bir şekilde ilerleme kaydedebilen bir hastalıktır. Çünkü belirtileri zamanında yorumlayabilmek her zaman mümkün olmaz. Ancak tedaviye geç kalınmadan başlanabilmesi için ailelerin bazı bulguları iyi gözlemlemesi gerekir.
Bebeklerde göz tembelliği belirtileri şunlardır;
- Şaşılık, göz numarasının farklılığı veya göz kapağı düşüklüğü gibi fiziksel olarak anlaşılabilen durumlar,
- Çocuğun bir şeye bakarken iyice yaklaşması veya kafasını yan çevirerek bakması,
- Sık sık göz kırpma hali,
- Gözleri çok sık ovalamak,
- Bir şeye gözlerini kısarak bakmak,
- Bir şeye bir gözünü kapatarak bakmak
en sık karşılaşılan belirtiler arasındadır. Bu belirtileri fark eden ailelerin çocuğu rutin bir göz muayenesine götürmesinde fayda olacaktır.
Göz Tembelliğinin Teşhisi Nasıl Yapılır?
Göz tembelliği, yapısal bir sorun bulunmadığı sürece başka biri tarafından kolay kolay fark edilebilen bir hastalık değildir. Belirtiler ilk çocukluk yıllarında ortaya çıksa da çocuklar herhangi bir sorunun görmeyi engellediğini fark edemeyebilir ve bu durum geç tanı konulmasına yol açar.
Geç tanı, tedaviye geç başlanmasına geç tedavi ise başarı oranının düşmesine sebep olur. Bu nedenle ambliyopi teşhisi için bebeğin doğumundan itibaren düzenli aralıklarla göz muayenesinden geçmesi gerekir.
Rutin göz muayenelerinde her iki göz de test edilir. Çocuğun gözleri sırası ile kapatılarak çocuğun tepkileri ölçülür. Zayıf gözün açıkta kalması, bebeği rahatsız ederek teşhis koymada yol gösterici olabilir. Daha büyük çocuklarda nesnelere odaklanma, bir yazıyı okurken zorlanıp zorlanmama gibi farklı durumlar da değerlendirmeye alınabilir. Çocuk küçükse ve fiziksel bir bulgu varsa ambliyopiye karşı önlem alınmalıdır.
Çocuklarda Ambliyopi Ne gibi Sorunlara Neden Olur?
Tedaviye geç kalınan ambliyopi vakalarında yaş ilerledikçe birtakım sorunlar meydana gelebilir:
- Görme yetisinde kalıcı olarak azalma durumu,
- Üç boyutlu görme yeteneğinin kaybı,
- İki gözle eş zamanlı görememe durumu,
- Cerrahlık, polislik, pilotluk ve askerlik gibi meslekleri icra edememe, (Bu mesleklerde üç boyutlu görme yeteneği ön plandadır.)
- Tedavi edilmediği takdirde körlük
yaşanma ihtimali olan sorunlardır.
Göz Tembelliği Çocuklarda Nasıl Tedavi Edilir?
Hastalığın teşhisi ne kadar erken tamamlanırsa tedavi de bir o kadar başarılı olacaktır. Bu sebeple teşhis, tedavide en önemli aşamadır.
Göz tembelliği tedavisi, sorunun kaynağına göre farklılık gösterebilir.
- Ambliyopiye gözdeki kırma kusurları sebep oluyorsa gözlük veya lens kullanımı gerekebilir.
- Şaşılık, doğumsal katarakt, göz kapağında düşme gibi bir sebep varlığında öncelikle bu sorunların tedavi edilmesi gerekir.
- Ambliyopi tedavisinde en sık başvurulan yöntem kapama tedavisidir. Kapama tedavisinde çocuğun sağlam gözü bir bant yardımıyla kapatılarak tembel gözün kullanımı teşvik edilir. Tembel gözün görmeye zorlanması, sinirlerin tekrar kullanılması için yardımcı olur.
- Kapama tedavisinin yeterli gelmediği durumlarda ortoptik tedaviye geçilebilir. Bu tedavi bir tür fizik tedavi şeklidir. Zayıf gözün kaslarını çeşitli egzersizler ile kuvvetlendirmeye yöneliktir.
Düzenli olarak göz muayenesi olan çocuklarda göz tembelliği erken dönemde fark edilip rahatlıkla tedavi edilebilir. Bazen tedavi beklenenden daha uzun sürebilir ya da tedavi bitiminde sorun tekrarlayabilir. Bu nedenle ambliyopisi bulunan çocukların mutlaka belli bir yaşa kadar kontrol altında olması ve takip edilmesi gerekir.
Dilerseniz “Çocuklarda Göz Tembelliği ve Şaşılık” Konulu videomuzu izleyebilirsiniz;
“Bebeklerde Göz Kayması (Şaşılık) Neden Olur? Nasıl Geçer?” Konulu yazımızı okumak için aşağıdaki bağlantıya tıklayın.
Bebeklerde Göz Kayması (Şaşılık) Neden Olur? Nasıl Geçer?: https://www.bebek.com/bebeklerde-goz-kaymasi-sasilik-neden-olur-nasil-gecer/
