Çocuklarda Öz Güven Eksikliği

Anne ve baba olduktan sonra ebeveynlerin hayattaki öncelikli amacı sağlıklı çocuklar büyütmek olur. Fakat sağlık sadece bedenen değil ruhsal ve sosyal yönden de güçlü olmaktır. Kendine güvenen, mutlu, sağlıklı ve başarılı çocuklar yetiştirmek için çocuklarda öz güven eksikliği sorununun hemen fark edilmesi ve gerekli önlemlerin alınması çok önemlidir.  

Öz güven Eksikliği Nedir?

Bireylerin kendileri ile ilgili olumlu duygular geliştirmesi ve bu olumlu duygular doğrultusunda kendini iyi hissetmesine öz güven denir. Öz güvenli bireyler kendileri ile ilgili olumlu duygularla birlikte hem kendisi hem de çevresindekiler ile pozitif ilişkiler geliştirerek daha barışçıl ve cesur olurlar. Bireylerin kendinden şüphe duyarak kendisi ile ilgili olumsuz duygular geliştirmesi, bunun sonucunda pasifleşip yalnızlık duygusu içerisine düşmesine öz güven eksikliği denir. 

Öz güvenin temeli bebeklik döneminde atılır, çocukluk döneminde gelişir ve ergenlik dönemiyle birlikte karaktere yerleşerek bir ömür boyunca bireyin gerek özel hayatını gerekse kariyerini etkiler. Bu nedenle olumsuz benlik geliştirme problemi çocukluk çağında aşılması gereken önemli bir sorundur. 

Çocuklarda Öz güven Eksikliği Nedenleri

Bireyin kendisi ile ilgili oluşturduğu öz benlik duygusu bebeklikten itibaren deneyimleri, basit sorunlarla nasıl başa çıktığı ve aldığı sorumlulukları nasıl yerine getirdiği ile ilgilidir. En sık karşılaşılan öz güven eksikliği nedenleri aşağıdaki gibi sıralanabilir. 

• Bebeklik döneminde altını kirlettiğinde bezinin zamanında değiştirilmemesi ya da acıktığında karnının hemen doyurulmaması gibi temel ihtiyaçlarının zamanında ve yeterli düzeyde karşılanmaması. 
• Gerek akademik başarısı gerek sosyal ilişkileri ile ilgili olarak akranlarıyla karşılaştırılması.
• Akademik, sanatsal ve sosyal yönden düşük performans göstermesi ve başarısız olması.
• Gerçekçi olmayan hedefler koyması ve bunun neticesinde hedeflerine ulaşamaması.
• Ailenin çocuk üzerindeki başarı beklentisi ya da başarılı olması konusundaki baskısı. 
• Baskıcı bir bakıcı ile büyüme.
• Boşanma ya da ebeveynlerin vefatı gibi parçalanmış aile öyküsü.
• Mutsuz ve kavga halinde olan ebeveynlere sahip olma. 
• Küçükken sorumluluk almama.
• Ceza ağırlıklı bir ev ortamı ya da eğitime maruz kalma. 
• Yeteneklerinin desteklenmemesi.
• Çocuğun kendine ait kişisel bir alanının olmaması.
• Yeterince özgür bırakılmaması ve kendi kararlarını vermesi için fırsatlar sunulmaması.  
•  Akran ya da ebeveyn zorbalığına maruz kalma.
• Taşınma ya da okul değiştirme gibi değişiklikler. 
• Depresyon ve kaygılı olma gibi duygu durum bozuklukları.
• Devam eden sağlık problemleri.
• Travma ve taciz.

Özellikle bebeklik, çocukluk ya da ergenlik döneminde yukarıdaki durumlardan bir ya da birkaçına maruz kalmak, bireyin kendi ile ilgili olumlu duygular geliştirmesi ve kendine olan inancı önündeki en büyük engeldir. 

Öz güven Eksikliği Belirtileri Nelerdir? 

Ebeveynler çocukları için en iyisini yapmak isterken bazen aşırıya kaçarak çocuklarının kişilik gelişimleri önündeki en büyük engel olabilirler. İstemeden çocuğa iyilik yaptığınızı sanarak onun için ve onun adına her şeyi yapabilir ve bunun üzerine farkında olarak ya da olmayarak beklentilere girerek çocuğunuzun kendine güven duymasını engelleyebilirsiniz. Çocuğunuzun zayıf bir öz benlik gelişimi içerisine girdiğini fark etmek için semptomları tanımak gerekir. Aşağıda verilen çocuklarda öz güven eksikliği belirtileri bu süreçte size kılavuz olacaktır: 

• Sorumluluk almaktan kaçınmak.
• Verilen bir işe daha başlamadan başarısız olacağını düşünmek. 
• İlk hatada ya da başarısızlıkta hemen pes etmek. 
• Diğer çocuklar kadar iyi olmadığını hissetmek.
• Kendini eleştirme ve kendine karşı sert olmak.
• Yalnız ve izole olma isteği.
• Üzüntülü olma, sessizlik, öfke patlamaları gibi duygu değişimleri arasında gidip gelmek.  
• Çevresindekilerden hoşnutsuzluk ve sürekli eleştirme eğilimi. 
• Rekabetten hoşlanmamak. 
• Bazı çocuklarda başarısız olacağından emin olduğu için hile yapma, suçlama ya da yalan söyleme eğilimi. 
• İçine kapanık ve çekingen olmak. Arkadaş ilişkilerinde pasif davranmak. 
• Başkalarının onun hakkında ne düşündüğü ile çok ilgilidir. 
• Çirkin ve sevimsiz olduğunu hissetmek.
• Yeni şeylere ve değişime direnç göstermek. 
• Başarılarından gurur duymak yerine daha iyisini yapması gerektiği konusunda hayıflanmak. 
• “Ben zaten yapamıyorum.” “Aptalım.” “Bu benim hatam.” “Çirkinim.” “Kimse beni sevmiyor.” Benzeri olumsuz cümleler kurmak. 

Çocuklarda Öz güven Eksikliği Nasıl Giderilir?

Çocuğunuzda olumsuz benlik algısı geliştiğine dair belirtiler görmeniz durumunda derhal tutum, davranış ve ortam koşullarınızı gözden geçirerek sorunun kaynağını anlamaya çalışmanız gerekir. Ardından öz güven eksikliğini gidermek için size yardımcı olacak yöntemleri denemelisiniz.  

• Çocuğunuzun öğrenmesine yardımcı olun.

Öğrenmek sadece akademik anlamda bir şeyler yapabilmesi değildir. Bebeğinizin kaşığını tutmasına, çocuğunuzun ayakkabısını ya da giysilerini giyebilmesine, bisiklete binmesine yardımcı olun. Bir eylemi ustalıkla yapabilmesi sürecinde onu destekleyin. Ancak bunu yaparken gelişim dönemine ya da çocuğunuzun yeterlilik düzeyine dikkat edin. Kalem tutmayı öğrenmeyen bir çocuğa kedi çizmeyi ya da ince motor kasları yeteri kadar gelişmeyen çocuğunuza hırkasının düğmelerini iliklemeyi öğretmeye çalışmayın. 

• Başarısını ödüllendirin, çabasını övün.

Verilen bir sorumluluğu yerine getirdiğinde ya da yeni bir şey öğrendiğinde onu ödüllendirin. Ancak bunu yaparken samimi olun ve aşırıya kaçmayın.  Yaptığı her davranışı abartılı bir şekilde övmek onu motive etmek yerine aksine daha yetersiz hissettirecektir. 

Sadece başarılarına odaklanmayın, çabasını da övün. Bisiklete binmeyi denedi ama hiçbir ilerleme kaydedemedi mi? Önemli olan başarması değil çabalaması, onu çabaladığı için takdir etmeniz motivasyonunu arttıracak ve denemeye devam etmeye teşvik edecektir. 

• Öz benliğine zarar verecek şekilde eleştirmeyin. 

Eleştirmek doğru şekilde yapıldığında insanı başarıya götüren en önemli yardımcılarından biridir. Siz de yaptığı hataları yermek, başarısızlığını vurgulamak amacıyla değil, davranışı olumlu yönde geliştirmesine yardımcı olacak şekilde eleştirin. 

Yazı yazmayı öğrenen çocuğunuz kelimeler arasında boşluk bırakmadan yazdığı zaman “Böyle yazılır mı hiç! Bir bak bakalım gösterilen örnekte bu şekilde mi yazılmış?” şeklinde söylemek yerine “Kelimelerin arasında boşluk bırakmaya özen göstersen sence de daha güzel görünmez mi?” şeklinde ifade etmek hatasını düzeltmek için onu teşvik edecek ve başarısızlık duygusuna kapılmasını engelleyecektir. 

• Güçlü yönlerini ön plana çıkarın. 

Çocuklarda öz güven eksikliği başarısızlıkla birlikle şiddetlenir. Bu yüzden çocuğunuzun başarılı olabilecekleri güçlü yönlerini ön plana çıkarmalısınız. Resme yeteneği olan çocuğunuzu piyanoda başarılı olması için zorlamak yerine resim ile ilgilenmesine fırsat vermelisiniz.  

• İyi bir rol model olun. 

Karakter gelişiminde en önemli faktör ebeveynlerdir. Çünkü küçükler aile büyüklerini rol model alırlar. Onlara göre ebeveynleri büyük olduğu için yaptığı her şey doğrudur. Bu sebeple kendileri ile ilgili olumlu tutumlar geliştirmeleri için önce anne ve babalarının öz güvenli olmaları, sorumluluk alabilmeleri ve kendileri ile barışık olmaları gerekir. 

Ebeveynler olarak çocuklarda öz güven eksikliği belirtileri görüp çözüme yönelik adımlar atmanıza rağmen olumsuz duyguları pozitif hale getiremiyorsanız durumun karakter üzerinde kalıcı etkiler bırakmasına izin vermemek için hemen profesyonel yardım almalısınız. Böylece önce sizin, ardından çocuğunuzun tutum ve davranışlarında değişiklikler yaparak sorunu en kısa sürede çözüme ulaştırabileceğinizi unutmayınız. 

Çocuklarda Depresyon Nasıl Anlaşılır?: https://www.bebek.com/cocuklarda-depresyon-nasil-anlasilir/