Gebelikte Çatı Muayenesi Nedir? Nasıl Yapılır?
1. Çatı muayenesi nedir ve gebelik sürecindeki önemi nedir?
Çatı muayenesi diye halk arasında bahsi geçen muayene elle yapılan pelvik muayenenin karşılığıdır. Çatıdan kastedilen leğen kemiği, kuyruk sokumu kemiği ve pubis kemiğin birleşmesi ile oluşan kadın pelvisinin kemikleridir.
Gebelikte sadece doğum başladığında önem arz eder. Çünkü bebeğin kafası ve gövdesinin doğum kanalı dediğimiz pelvis kemikleri ve yumuşak dokularından oluşan kanalın içinden rahatlıkla geçebilmesi gerekmektedir. Bu yüzden doğum başladığında çatı muayenesi doğumun şeklini belirleyen ana unsurlardan biri olduğundan çok büyük önem teşkil eder.
2. Çatı muayenesi hangi gebelik haftalarında yapılır?
Çatı muayenesi yanlış bilinenin aksine doğum sancıları başlayınca yapılmalıdır. Çünkü. Doğum başlaması ile salgılanan horomonlara bağlı olarak pelvis bağ dokusu ve kas dokusu gevşer, bebeğin doğum kanalından çıkması için elinden geleni yapmaktadır.
Yapılan araştırmalarda doğum başlamayan kadınların çatı muayenesi ile aynı hastaların doğum başladıktan sonra yapılan çatı muayeneleri arasında ciddi bir farklılık vardır. Bu nedenle çatı muayenesi en doğru şekilde doğum başladığında yapılmalıdır. Belli bir haftası yoktur.
3-Bu muayene hangi durumlarda gerekli görülür ve hangi durumlarda önerilmez?
Çatı muayenesi doğum sancıları başlayan ve normal doğuma engel bir durumu olmayan tüm anne adaylarına yapılmalıdır. Plasenta previa dediğimiz bebeğin eşi rahim ağzını kapattığı durumlarda, daha önce normal yol ile doğum yapmış kadınlar, iri bebek nedeni ile normal doğum planlanmayan anne adaları,eski sezeryan olan anne adayları, makat geliş yada transvers geliş gibi prezentasyon anormalliklerinde, çok erken olan erken doğumlarda, kısacası sezaryen ile doğum planlanıyorsa çatı muaynesi önerilmez.
4-Çatı muayenesinin doğum şekline (normal doğum veya sezaryen) karar verme sürecindeki rolü nedir?
Çatı muayenesi baş pelvis uyumsuzluğunun tanısını koymakta tek yöntemdir. Bu yüzden normal doğumun mümkün olamayacağı kadar dar pelvis yapıları olan anne adaylarının direk sezaryene gitmelerine bu muayene sayasinde karar verilir.
5- Muayene sırasında annenin konforunu sağlamak için nelere dikkat edilir?
Öncelikle bu muayene anne adayının mahremiyetine dikkat edilerek yapılır. Anne adayı sakin bir odada jinekolojik masada muayene edilir. Muayenenin her aşaması anne adayına ayrıntılı şekilde ya da maket üzerinde uygulamalı olarak anlatılır. Anne adayı ile konuşularak telkinde bulunulur. Bu muayene esnasında hekim/ebe ve anne adayı uyum içinde olmalıdır. Steril eldivenle kayganlaştırıcı jeller kullanarak acıyı en aza indirmeye ve enfeksiyon riskini en aza indirmeye çalışılır.
6- Çatı muayenesi sırasında veya sonrasında herhangi bir risk ya da komplikasyon olabilir mi?
Uygun koşullarda yani steril eldivenle yapılmazsa enfeksiyon riski artabilir. Ayrıca çatı muayenesi rahim ağzı açıklığı varsa amnion suyunun gelmesine neden olabilir. Bu yüzden çatı muayenesi hastane koşullarında ve sterilizasyon kurallarına uyularak, jinekologlar ya da ebelerce yapılabilir.
7- Muayene esnasında ne gibi ölçümler yapılır ve bu ölçümler nasıl değerlendirilir?
Kadın pelvisinde çatı muayenesinde ölçtüğümüz birden fazla açı vardır bu açılardan doğum için en önemlileri. Pelvis girimi dediğimiz doğum kanalının girişindeki önden arkaya olan çapları; conjugata vera (11cm), pubis kemiğin iç kısmından kuyruk sokumu kemiğinin başlangıç kısmına kadardır, pelvis çıkımı (doğum kanalı çıkımı) diameter apertura pelvis inferior (9-11,5 cm), pubis kemiğin altından kuyruk sokumu kemiğinin son kısmına kadardır, transvers çapları pelvis giriminde en geniş çap 13,5 cm ile linea terminalisin en geniş çapıdır, pelvis çıkımında interspinöz çap en dar çaptır ve 9 cm civarındadır.
Çatı muayenesinde özetle doğum kanalının girişi, geçişi ve çıkışında bebeğe engel olabilecek kemik yapıların tek tek değerlendirmesi yapılır. Uygun mesafede çapları olmayan pelvislere normal doğumun zor ya da mümkün olmayacağı şeklinde karar verilir.
8-Bebeğin pozisyonu ve annenin pelvik yapısı çatı muayenesinde nasıl değerlendirilir?
Çatı muayenesinde yapılanları kısaca anlattım. Rahim ağzı açılmaya başlayınca bebeğe ait yapılar da çatı muayenesi esnasında değerlendirilir. Bu aşamada gelen kısımda bebeğe ait yapıların ne olduğu, baş, makat, kol ya da bacak mı geliyor hepsi bu muayene esnasında tespit edilir. Ayrıca bebeğin başında bazı noktalar orijin alınarak bebeği hangi yönde geldiği tespit edilir.
Bebeğin geliş yönü normal doğum için önemlidir. Bazı pozisyonlarda bebeğin normal doğumu çok zor olmakta ya da mümkün olmamaktadır. Bu yüzden çatı muayenesinde bebekle ilgili pozisyonu, gelen kısmı tek tek değerlendirilir.
9- Bu muayene anne adayında endişe veya korku yaratıyorsa, bu duygularla başa çıkması için hangi önerilerde bulunursunuz?
Öncelikle gebelik süreci boyunca normal doğum ile ilgili adım adım takip edilmesi gereken eğitim süreçleri vardır. Bu süreçte beslenme şekillerinden yapılması gereken egzersizlere kadar ayrıntılı olarak anlatılır. Çatı muayenesi hakkında da öncede birçok görüşmede ayrıntılar anlatılır. Tüm bu aşamalarda çatı muayenesinin tüm aşamaları hakkında anne adayı bilgilendirilmiş olur.
Çatı muayenesi de hiç aceleye getirilmemelidir. Anne adayı duygusal ve fiziki olarak kendini hazır hissettiğinde bu muayene yapılmalıdır. Muayenenin de her aşaması anne adayına anlatılmalıdır. Gerekirse muayene esnasında anne adayı süreçle baş edemez ise muayeneye ara verilir daha sonra tekrar denenir.
10- Çatı muayenesinin yapılmadığı durumlarda, doğum planlaması nasıl ilerletilir?
Çatı muayenesi yapılmadan eğer doğum ilerlemiş ve bebek doğum kanalı içinde ilerlemiş ise normal doğum denenir. Çünkü pelvik kemikler uygun olmazsa zaten bebek doğum kanalına girmekte zorlanır.
Bebeğin en büyük çapları bebeğin başıdır. Bu yüzden bebeğin başı doğum kanalında ilerliyor ise tüm vücut kolaylıkla doğacaktır. Ama doğum başlamasına rağmen çatı muayenesi yapılamıyorsa riskli bir durum oluşur.
Bu yüzden doğum başladı ise çatı muayenesi yapılmalıdır. Çatı muayenesi yapılamıyorsa bebek ve anne hayatını tehlikeye sokabilecek durumlar göz önünde buludurularak doğum şekli sezaryen ile olmalıdır.
Kadın Hastalıkları ve Doğum uzmanı Doç. Dr. Ömer Ünal
Medicalpark Antalya Hastane Kompleksi
