Bebek beslenmesi heyecan verici olduğu kadar merak da uyandıran bir konudur. Bebekleri ilk 6 ay sadece anne sütüyle, anne sütü yoksa ve bu bebeğin gelişimi ile ilgili sorun teşkil ediyorsa doktorun takibi ile birlikte formül mamayla beslemek gerekir. Bu sürenin sonunda artık yetişkin beslenme alışkanlıklarına doğru ufak adımlar atılır ve bebeklere ilk tadımlar yaptırılır. İlk aşamada neler verilecek, hangi kurala göre ilerlenecek, ne zaman, ne kadar gibi sayısız soru, bu sürecin merkezinde yer alır. Kısacası ek gıdaya geçiş, merak uyandıran birçok soruyu da beraberinde getirecektir.
Bebeklerde ek gıdaya ne zaman ve nasıl geçilmeli? Hangi besinler nasıl verilmeli? Katı gıda serüveninde nelere dikkat etmek gerekir, rehberiniz olacak bilgileri sizler için derledik.
Bebeklerde Ek Gıdaya Geçiş Ne Zaman Olmalı?
Ek gıda dönemi tüm ebeveynlerin ‘Acaba sevecek mi, yiyecek mi?’ diye heyecanla beklediği bir andır. Ancak aylar boyunca sadece anne sütü almış bir bebeğe aniden ve hızla katı besinler sunmak doğru değildir. Her şeyden önce sindirim sistemleri bu geçişe henüz hazır değildir. Bu durumun alerjik reaksiyonlar başta olmak üzere bebeğin sağlığı açısından birçok sakıncası olabilir. Bu nedenle ‘Bebeklerde ek gıdalara ne zaman başlanmalı?’ sorusunu her bebek için ayrı ayrı değerlendirmek çok daha doğrudur.
Çocuklara ek gıda verilmeye genellikle 6 aylık olduklarında başlanır. 6. aydan sonra hızla büyüyen bebeğin ihtiyacı olan besin değerlerinin sadece anne sütü veya formül mamadan karşılanması yeterli olmamaya başlar. Bebeğin sağlıklı gelişimine devam edebilmesi amacıyla katı gıdalara başlanması bir gereksinim halini alır.
Bazı bebeklerde ise;
- anne sütünün yetersiz oluşu,
- bebeğin memeyi reddetmesi,
- bebeğin ayına göre yeterli boy ve kiloya ulaşamaması (gelişim geriliği)
- demir eksikliği ve benzeri vitamin mineral eksikliklerinin görülmeye başlanması gibi
nedenlere bağlı olarak çocuk doktoru tarafından 5. ay gibi daha erken bir zamanda da katı gıda başlangıcı tavsiye edilebilir.
Genel olarak bebeğiniz;
- Destekli veya desteksiz olarak dik oturmaya başladıysa
- Yiyeceklere uzanmaya çalışıyorsa ve yemek yemeye istekliyse
- Parmakları ile yiyeceği tutup ağzına götürmeye çalışıyorsa
- Çiğneme hareketleri yapıyorsa
- Yiyeceği, dili ile dışarıya itme refleksi kayboluyorsa çocuğunuz katı yiyeceklere başlamaya hazır demektir.
Bu durum göz önüne alındığında bebeklerde katı gıdalara geçiş zamanı, 6. ayın dolmasıyla birlikte başlar denebilir. Ancak 6.aydan geç de kalınmamalıdır.
Bebeklerde Ek Gıdaya Geçiş Nasıl Olmalı?
Bebeklerde ek gıdaya geçiş, anne sütünün tamamen bırakılıp katı yiyeceklere geçilmesi anlamına gelmez. 1 yaşına kadar bebeğinizin ana öğünü hala anne sütü olup ara öğünlerde minik minik ek gıda ile tanıştırılır. Başlangıç olarak günde bir öğün tadım yaptırarak ilerlenmesi en idealidir. Bebek, besinleri tanıyıp alıştıkça öğün sayısında artışa gidilebilir.
Peki bebeğiniz 6 ayını doldurdu ve o beklenen zaman geldi diyelim, nereden ve nasıl başlayacaksınız?
Ek gıdaya nasıl başlanır?
Çocuk doktorunuz bu konuda size gerekli bilgileri ve detayları verecektir, ancak ek gıdaya geçişte kullanabileceğiniz çeşitli yöntemler bulunmaktadır. Anneler, bebeğin verdiği sinyallere göre bu yöntemlerden çocuklarına ve kendilerine en uygun olana karar verip uygulayabilirler.
Ek gıdaya ilk olarak yoğurtla başlamanızı öneriyoruz. Daha sonrasında ise sebze püreleriyle devam edebilirsiniz.
Eğer sebze pürelerinden önce meyve pürelerine başlarsanız, meyvenin şekerli tadına bebeğiniz daha kolay adapte olacağından daha sonrasında sebze pürelerine zor alışabilir. Bu sebeple meyve pürelerini sebze pürelerinden sonra vermelisiniz.
- Üç gün kuralı: Yeni besinler nasıl ve ne şekilde veriliyor olursa olsun, temelde üç gün kuralının tüm bebeklere uygulanması gerekir.
Üç gün kuralında yeni tattırılan bir gıda, peş peşe üç gün süreyle miktarı azar azar artırılarak bebeğe sunulur.
Örneğin; yoğurdu 1. gün 1 çay kaşığı, 2. gün 1 tatlı kaşığı ve 3. gün maksimum bir çay bardağı olacak şekilde bebeğe verilir. Üç günün sonunda ister tek başına ister yoğurdun yanına örneğin kabak püresi ekleyip aynı kuralla vermeye devam edebilirsiniz. 3 gün boyunca yoğurt ve kabak dışında bir besin eklenmemelidir.
Üç gün kuralı için ilk tadımlara örnek bir tablo verilecek olursa;
| 1. gün | 1 çay kaşığı yoğurt |
| 2. gün | 1 tatlı kaşığı yoğurt |
| 3. gün | 1 çay bardağı yoğurt |
| 4. gün | 1 çay kaşığı kabak püresi |
| 5. gün | 1 tatlı kaşığı kabak püresi |
| 6. gün | 1 çay bardağı kabak püresi |
| 7. gün | 1 çay kaşığı havuç püresi + kabak püresi |
| 8. gün | 1 tatlı kaşığı havuç püresi + kabak püresi |
| 9. gün | 1 çay bardağı havuç ve kabak püresi |
Örnek tabloda görüldüğü üzere üç gün kuralı ile üçer gün arayla yeni sebzeler denenerek karışık sebze püreleri yapılabilir. Bebeğe ilk defa tattırılan her besin için aynı kural uygulanabilir. Böylelikle bu yöntem sayesinde yeni tattırılan besinin bebek üzerinde herhangi bir yan etki veya alerjik reaksiyon oluşturup oluşturmadığı kolaylıkla gözlemlenebilir. Porsiyon miktarının yavaş yavaş artırılması hem bu etkilerin risk oluşturmasını önlemek hem de bebeğin sindirim sisteminin gıdaya alışıp kolay sindirmesini sağlamak amacıyla yapılır.
Ek Gıdaya Geçişte Kullanılan Yöntemler
- Klasik yöntem: Bu yöntem özellikle yiyecekleri kendi tutup ağzına götürmeye henüz hazır olmayan ve bakım veren tarafından yedirilen bebekler için kullanılan en eski yöntemdir. Bakıcı yemeği hazırlar, çocuk oturur veya yarı oturur pozisyondayken bakıcı, bebeği kaşıkla kendisi besler. Ek gıda sürecinin başlarında bu teknik oldukça sık kullanılır. Uzun süre klasik yöntem kullanılarak beslenen çocuklar, ileri dönemde kendi başına yemeyi reddedebilirler.
- Bu yöntemler ışığında ilk tadıma yan etkileri kolaylıkla gözlemleyip müdahale edebileceğiniz öğlen saatlerinde başlanabilir.
- Yerken zorlanan ve yemeyi reddeden bebekler için yutulması daha kolay yiyecekler hazırlanabilir. Çatalla püre haline getirilmiş sebze veya meyve püreleri, ev yapımı meyveli yoğurt, sebze çorbaları, meyveli muhallebiler başlangıç için uygundur.
- Ek gıdaya başlarken besinin yapısı, zamanla bebeğin çiğneme yeteneğini geliştirecek şekilde değiştirilmelidir. Sırasıyla püre, pütürlü ve küçük parçalara ayrılmış şekilde sunumlar hazırlanmalıdır.
- BLW (Baby Led Weaning) yöntemi: ‘Kendi Kendine Beslenme’ veya ‘Bebek Liderliğinde Beslenme’ olarak bilinen bu teknik, popülerliği oldukça artmış ve bebeği merkezine alan bir tekniktir.
Bu yöntem, bebeğinizin otokontrol mekanizmasının geliştiği 7. aydan itibaren yavaş yavaş denenebilir.
Yiyecekler bebeğin eline kolaylıkla alıp ağzına götürebileceği şekilde hazırlanır ve önüne konur. Böylelikle hem ince motor becerileri gelişir hem de kendisi özgürce yiyeceği besini inceleyip tanıma fırsatı bulur.
Bu yöntemde bebeğiniz kendisi beslenirken mutlaka gözetiminiz altında olmalı ve herhangi bir öksürme, boğazına kaçma durumunda her an müdahale edebilecek şekilde hazır olmalısınız.
Havuç, kabak, brokoli, patates, avokado, bal kabağı gibi sebzeler BLW denemeleri için en uygun gıdalardır. Parmağınız boyutunda kesilen sebzeler buharda hafif haşlanarak ne bebeğin eline aldığında hemen parçalayabileceği kadar yumuşak ne de damakları ile ezemeyeceği kadar katı olacak şekilde hazırlanır.
Dilerseniz konu hakkında aşağıdaki videomuzu izleyebilirsiniz:
- Ek Gıdaya Geçişte Altın Kurallar
Tadımlara başlarken ebeveynler için 3N ve bebek için 1N kuralı olarak adlandırılabilecek bazı altın değerinde kurallar vardır:
- Bebeğe hangi yemeğin sunulacağına anne baba karar verir. (Ne yenecek?)
- Bebeğin günün hangi öğününde ek gıda alacağına anne baba karar verir. (Ne zaman yenecek?)
- Bebeğin öğününü nerede yiyeceğine anne baba karar verir. (Nerede yenecek?)
- Önüne sunulan yemeği ne kadar yiyeceğine bebek karar verir. (Ne kadar yenecek?)
Bu kurallara göre bakıcı, çocuğun neyi nerede ve ne zaman yiyeceğini belirlerken çocuk da yeme miktarı konusunda özgürce karar verebilir. Böylece öğün saatlerinde bebek üzerinde baskı oluşmaz ve yemeğe olan ilgisi kaybolmaz.
Ek Gıdaya Geçiş Malzemeleri Nelerdir?
Yavrunuza ilk katı tadımlarını yaptırmaya başlamadan önce bazı özel malzemelere ihtiyacınız olacaktır. Bunlar bebeğinizin yemeğini hazırlarken ve yedirirken gerek duyacağınız temel araç gereçlerdir.
- Mama sandalyesi ve minderi
- Silikon veya yıkanabilir mama önlüğü
- BLW denemeleri için bebeğin kıyafetlerini tamamen korumaya yardımcı olacak uzun etkinlik önlüğü
- Silikon, bambu veya yumuşak uçlu birkaç tane kaşık
- Bebek çatalı
- Küçük ve derin bir mama kasesi
- Alıştırma bardağı (Mümkünse minik eller için kulplu)
- Suluk
- Kaydırmaz tabanlı bölmeli mama tabağı
- Cam rende (Meyveleri pütürlü hale getirmek için)
- Meyve süzgeci (silikon uçlu)
- Buhar tenceresi veya buharda sebze pişirmek için özel tencere buhar aparatı
- Bebeğe özel ayrılmış küçük bir çelik tencere
- Tel süzgeç
- Dışarıda olduğunuz zamanlarda kullanabilmek için kaşık saklama kabı
- Termal çanta veya mama termosu
- Bebeğe özel temizlik ürünleri (Ağız silme bezi, bebekler için özel bulaşık sabunu gibi)
Bu malzemeler çoğunlukla en fazla gereksinim duyulanlardır. İhtiyacınıza ve tercihinize göre listenizde yoğurt yapma makinesi, katı meyve sıkacağı, kullan at mama önlükleri gibi pratiklik sağlayan ürünlere de yer verebilirsiniz.
Ek Gıdaya İlk Hangi Yiyecekler ile Başlanmalı?
Aileler çocuklarının ilk yediği şeylere gösterdikleri tepkileri oldukça merak ederler. Her şeyden önemlisi, bu unutulmaz bir an ve anıdır. Bunun yanı sıra sıkıntılı bir duruma neden olmamak adına 6 aylık bebekte ek gıda için ilk hangi yiyeceklerin verilmesi gerektiği de sıklıkla merak edilir.
Bebeklere tadım yaptırırken ilk olarak hazmı kolay, sindirilmesi pratik ve alerji riski düşük besinlerden başlanması gerekir. Burada yoğurt, sebze püresi ve meyve püresi sıralamasından ilerleyebilirsiniz.
- ayda bebeğe ilk olarak verebileceğiniz tadım besinleri şunlardır;
- Yoğurt
- Havuç
- Patates
- Tatlı patates
- Kabak
- Bal kabağı
- Bezelye
- Muz
- Avokado
- Elma
- Armut
- Kayısı
- Şeftali
Ek Gıda Döneminde Bebekler için Yasaklı Besinler Nelerdir?
Bebeklerde ilk yıl besin alerjilerine oldukça sık rastlanmaktadır. Bu yüzden alerji riski taşıyan besinlerin tüketimi konusunda hassas davranılması gerekir.
Aşağıdaki besinlerin bebeklere 1 yaşından önce verilmesi yasaktır;
- Bal (Ölümcül alerjik sonuçlar doğurabilir.)
- İnek sütü
- Yumurtanın beyazı (Yüksek alerji riski taşır.)
- Çay, kahve, bitki çayı
- Çikolata
- Çilek
- Domates
- Bakla
- Patlıcan (Yüksek miktarda nikotin içermesi sebebiyle bebekler için zararlıdır.)
- Portakal, mandalina, limon, kivi (Asiditesi yüksek meyveler)
- Kültür mantarı
- Tuz
- Şeker
- Acılı baharatlar
- Konserve yiyecekler
- Dondurulmuş gıdalar
- Tatlandırıcı içeren yiyecekler
- Turşu
- Beyin, ciğer, dalak, böbrek gibi sakatatların tümü
- Sucuk, salam, sosis gibi işlenmiş şarküteri ürünleri
- Patlamış mısır, fıstık, sakız (Boğulma riski yaratan yiyecekler)
- Fındık, yer fıstığı, ceviz gibi kuruyemişler
- Yengeç, karides gibi kabuklu deniz ürünleri (Yüksek alerji riski taşır.)
Ek Gıdaya Başlarken Nelere Dikkat Etmek Gerekir?
Miniklerin ek gıda serüveninde şu noktalara özen gösterilmelidir;
- Katı gıdalara geçmek için bebeğin verdiği sinyaller takip edilmelidir. Bazı bebekler daha istekliyken bazı bebekler yeniliklere açık olmayabilir ve yeni besinleri sevmeyebilir. Bu gibi durumlarda ek gıdalara ne zaman başlanacağına doktorunuz ile birlikte karar vermeniz gerekir.
- Sürece ne daha erken ne daha geç başlanmalıdır.
- Her yeni besin 3 gün kuralına uyularak verilmelidir. Böylelikle hem bebeğin bu yeni tada alışması sağlanmalı hem de alerjik reaksiyon ihtimali en aza indirilmelidir.
- Besinlerin sıcaklığına dikkat edilmeli ve ılık olmasına özen gösterilmelidir.
- Yeni besin denemesi yapılacağı zaman bebeğiniz yorgun, hasta veya uykusuz olmamalıdır.
- İlk defa verilen gıdaları gece geç saatlerde vermemeye dikkat edilmelidir. Eğer yeni bir besin tadımı yapılacaksa alerji olasılığının rahatlıkla gözlemlenebilmesi için gündüz saatleri tercih edilmelidir. Öğlen öğünü bunun için oldukça idealdir.
- Bebek kesinlikle yemesi için zorlanmamalıdır. Aynı şekilde sevdiği bir yiyeceğin devamlı olarak verilmesi de uygun değildir.
- Porsiyon kontrolü iyi yapılmalıdır. Ek gıdanın ilk aylarının besinlerle tanıştırma süreci olduğundan tadımlık ilerlenmesi gerektiğini unutmayın.
- Bebeğin yemekleri hazırlanırken hijyene özen gösterilmelidir.
- Yemekler mümkünse günlük olarak pişirilip hazırlanmalı, hazırlanmış yemek dolapta en fazla 2 gün beklemelidir.
- Hazırlanan yiyeceklerin besin değerlerine dikkat edilmeli, demir açısından zengin gıdalar tercih edilmelidir.
- Bebeklerde kabızlığa sebep olabilecek muz, patates, pirinç gibi gıdalar çok sık tercih edilmemelidir.
Ek gıdaya geçiş oldukça heyecanlı bir süreçtir. Her bebeğin ilgisi ve tepkisi farklı olabilir. Bu süreci bebeğinizle birlikte yönetmeniz, onun bu keşif yolculuğundan daha fazla keyif almasını sağlayacaktır.
Buradaki yazımız da dikkatinizi çekebilir: https://www.bebek.com/ek-gidaya-geciste-verilebilecek-sebze-ve-meyve-listesi/
