Ülkemiz coğrafi konumu sebebiyle bir deprem kuşağının üzerinde yer almaktadır. Geçmişten günümüze kadar farklı yerlerde farklı şiddetlerde depremler olmuş ve olmaya da devam edecektir. Bazılarımız küçük yaşta büyük depremlere tanık olmuşken bazılarımız ise bu gerçekle hiç yüzleşmemiş olabilir. Belki yaşadığınız yer aktif bir fay hattı üzerinde olmayabilir ama tatile gittiğiniz ya da sevdiklerinizi ziyaret ettiğiniz sırada da depreme denk gelebilirsiniz. Bu sebeple depremin ne zaman ve nerede gerçekleşeceğini şimdilik bilemediğimiz için bu gerçeği kabul etmemiz gerekir.
Yetişkinler olarak bu konuda üzerimize düşen ise bu konu hakkında bilgisi olmayan çocuklarımıza bu gerçeği anlatmak olmalıdır. Onlar için bu tarz soyut kavramları anlamak bizlere göre daha zordur. Bu sebeple ebeveynlere hatta hepimize bu konuda büyük görevler düşmektedir. Çocuğunuza depremi nasıl anlatmalısınız, bu konuda ona nasıl yardımcı olabilirsiniz, doğru dil nasıl olmalıdır gibi sorularınızın yanıtlarını yazımızın devamında bulabilirsiniz.
Çocuklar ve Deprem
Çocuklar davranışlarını ve toplumsal kuralları ebeveynlerini, öğretmenlerini ve büyüklerini kendilerine rol model alarak hayata geçirir. Bu sebeple yetişkinler olarak çocukların yanında davranışlarımız konusunda dikkatli olmamız gerekir. Dikkat edilecek konulardan biri de depremi nasıl karşıladığımız ve onu çocuğumuza nasıl anlattığımızla ilgilidir.
Türkiye’nin bir deprem kuşağı üstünde yer aldığını düşünürsek deprem gerçeğiyle yaşamayı öğrenmeli ve bunu çocuklarımıza en doğru şekilde anlatmamız gerekir. Çocuklar, özellikle okul öncesi dönemde görüp dokunamadığı, hissedemediği soyut kavramları anlamakta zorlanırlar. Deprem de bu kavramların başında yer alır. Ölüm gibi doğal afetler çocuklar için gizemli bir konudur ve doğru anlatılmadığı sürece kaygı duymasına sebep olur. Eğer ebeveyn olarak, her ne kadar doğal olsa da, deprem hakkında endişeleniyorsanız bu çocuğunuza yansıyacak ve daha fazla korkmasına neden olacaktır. Siz kendinizi bu konuya ne kadar hazırlayıp sakinliğinizi korursanız bu çocuğunuza da yansıyacaktır.
Depremin ne olduğu ve neden gerçekleştiği çocuğa doğru anlatılmadığında ilerleyen yaşlarında travmatik sonuçlar doğurabilir. Deprem çocuğu korkutmadan, sakin bir diller çocuğa anlatılmalıdır. Ayrıca bu süreçte özellikle televizyonda tekrar tekrar bu görüntüleri görmemesi konusunda da dikkatli davranmanız gerekir.
Depremin Çocuklar Üzerindeki Etkisi
Deprem sonrası çocuklar birbirinden farklı tepkiler gösterebilir. Depremi yaşayan ya da bunu sadece televizyondan görmüş çocuklar aynı reaksiyonları da verebilir. Bazı çocuklar etrafında olup bitenleri fark etmiyor gibi görünüp, konuşmalarında ve duygusal tepkilerinde azalma yaşanırken daha dalgın bir ruh haline bürünebilirler. Bazıları ise hiçbir tepki ya da davranış değişikliği göstermeyebilir.
Deprem sonrasında ya da depremde yaşanan kayıplarla ilgili duyduğu ya da gördüğü şeyler sonrasında çocuklarda görülen diğer davranışlar şunlardır:
- Ani davranış değişiklikleri,
- Huzursuzluk,
- Ağlama krizleri,
- Uykusuzluk,
- Beslenme sorunları,
- Yalnız kalmak istememe ya da yalnız başına uyuyamama,
- Altını ıslatma,
- Tırnak yeme,
- Sebebi olmayan karın ağrıları,
- Mide bulantıları,
- Okula gitmek istememe, vb.
Bu gibi durumlar çocukların sürekli şok halinde olmalarına neden olabilir.
Deprem şoku, özellikle okul öncesi ve ilkokul çağındaki çocuklarda çocuğun yaşadığı korkular, endişeler, gelişiminde gerileyen davranışlar ve travmaya sebep olabilecek bazı problemler olarak tanımlanabilir. Ancak her çocuk deprem şoku yaşar gibi bir genelleme yapmak mümkün değildir.
Depremi normal kabul edip kolayca atlatan çocuklar olabileceği gibi bunu çok zor ve baş edemeyeceği bir problem olarak gören çocuklarda vardır. Bu etkilenme düzeyi genel olarak yaşına, gelişimine, ailesi ile olan ilişkisine ve depremin ona nasıl anlatıldığı ile alakalıdır.
Depremi Çocuğunuza Nasıl Anlatmalısınız?
Çocuklar ebeveynlerinin ve çevresinde olan yetişkinlerin aynadaki yansıması gibidir. Deprem hepimiz için endişe ve korku yaşamamıza sebep olan bir doğal afettir. Ancak bu korku ve stres gibi duyguları kontrol altına alıp sonrasında çocuğa bunu sakince anlattığınızda her şeyin kontrol altında olduğunu düşünüp kendini güvende hissedecektir.
Depremden etkilenme, depremi yaşamakla ilişkili değildir. Çocukların deprem hakkında gördükleri ve duydukları bilgilerde onları etkileyebilir. Bu sebeple zamanı geldiğinde deprem çocuklara doğru bir dille anlatılmalıdır. Peki bu nasıl olur, gelin depremin ne olduğunu ve neler yapması gerektiğini çocuğunuza nasıl anlatmanız gerektiği birlikte inceleyelim:
- Özellikle okul öncesi çocuklara fay kırıklarıyla ilgili bilimsel bilgiler vermek onun anlayabileceği seviyede değildir. Bu sebeple depremi anlatırken çocuğun yaşına uygun bir dil kullanmalısınız.
- Deprem büyük küçük fark etmeksizin insanları endişelendiren ve kaygılandıran konulardan biridir. Çocuğunuzun sizi dikkatli bir şekilde dinleyebilmesi için bu endişelerinizi ve kaygılarınızı ona yansıtmamalısınız.
- Depremden bahsederken çocuğunuzdan ne hissettiğini anlatmasını isteyebilir ardından bu konuyla ilgili oyunlar oynayabilir ya da resim çizebilirsiniz. Çocuklar bu gibi yöntemlerle iç dünyasını size açar ve böylece onun hissettiklerini daha kolay anlayabilirsiniz.
- Çocuklarla yeni bir konu hakkında konuştuğunuzda size çok fazla “neden” diye sorabilir. Konuşmayı sürdürebilmek ve kaygılarını anlayabilmek için bu sorulara sabırla cevap vermelisiniz.
- Depremi ve neden olduğunu yaşlarına uygun olacak şekilde hikayeleştirerek ya da oyuncak gibi materyaller kullanarak daha kolay bir şekilde anlatabilirsiniz. Oyuncak evler ya da legolar kullanabilirsiniz. “ Evler çok sallanmış o yüzden bu büyük sabırla yaptığın güzel ev ayakta durmakta zorlanmış.” gibi betimlemeler kullanabilirsiniz.
- Söz konusu deprem olduğunda bunun bir doğa olayı olduğunu, zaman zaman bunun olabileceğini ona örnekler vererek açıklayabilirsiniz. Nasıl zaman zaman gök gürlüyor ve şimşek çakıyorsa depreminde bunlar gibi doğal bir olay olduğundan bahsedebilirsiniz. Bu gibi durumlarda onun duygularını anladığınızı, “korktun biliyorum bende aynı şeyleri hissediyorum ama şimdi güvendeyiz.” gibi onu sakinleştirici açıklamalar yapabilirsiniz.
- Bunlar gibi deprem hakkında temel bilgileri verdikten sonra konuyu daha detaylandırabilirsiniz. Deprem çantası, toplanma alanları, deprem anında neler yapılması gerektiği gibi konulardan bahsedebilirsiniz.
- Deprem çantanızı birlikte hazırlayabilir ve mahallenizde bulunan toplanma alanına bir keşif gezisi düzenleyebilirsiniz.
- Yaşam üçgeni hakkında bilgi verebilir, çök-kapan-tutun pozisyonu evde deneyebilir ve uzak durması gereken alanları ona gösterebilirsiniz.
- Okul çağındaki çocuklara okullarda da deprem anlatılmakta ve bazı zamanlar tatbikatlar yapılmaktadır. Sizde evinizde bu tatbikatları deneyebilir, neler yapması gerektiği konusunda eksiklerinizi giderebilirsiniz. Ayrıca okulda böyle bir eğitim aldıysa evde bunu tekrar edebilir ve size göstermesini isteyebilirsiniz. Bu şekilde pratik yapmak unutmaması için faydalı olacaktır.
Bu gibi bilgiler kendini güvende hissetmesini sağlayacaktır. Ayrıca kaygılandığını hissederseniz ona sarılmak ve temasta bulunmak endişelerinin ortadan kaybolmasına katkı sağlayacaktır.
Sonuç olarak; çocukların kaygı ve endişelerini geçiştirip görmezden gelmek yerine ona depremin nedeni ve yapılması gerekenleri sakin ve yaşına uygun bir üslupla, korkusunu alevlendirecek detaylardan kaçınarak deprem bilincinin oluşmasını sağlayabilirsiniz. Bu bilinç hayat boyu değişmeden süreceği için bunu tek bir güne sığdırmanız da gerekmez.
Çocuğunuza öğrenmesi ve araştırması için zaman verirseniz bu bilgiler daha kalıcı olacaktır. Sonrasında da öğrendiklerini yeni nesillere aktaracaktır. Tüm sakinliğinize ve öğretme çabalarınız sonucunda eğer çocuğunuz hala kaygılı, endişeli ya da korkuları devam ediyorsa, bunların travmatik bir probleme yol açacağını düşünüyorsanız en kısa zamanda bu konuda uzman olan birinden destek almanız doğru olacaktır.
Aşağıdaki yazımız da dikkatinizi çekebilir:
Bebekli Evde Deprem: https://www.bebek.com/bebekli-evde-deprem/
