Teknolojinin tam göbeğinde doğan çocuklarla teknolojiyle sonradan tanışan anne-babaların arasında bir türlü anlaşmaya ve uzlaşmaya varılamayan bir konu… Teknolojinin ne kadarı aşırı ne kadarı gerekli? Aşırı teknoloji kullanımının zararları neler? Çocuklar teknolojik cihazlara bağımlı mı? Bu ve benzer sorular bugünün anne ve babalarının neredeyse öncelikli gündemi olmuş durumda.
Ebeveynler ile çocukların teknoloji çatışması
Sokaklarda oynayarak büyüyen 90 kuşağı, evde bilgisayar oyunlarından başını kaldırıp sokağa çıkmayan 2000’li yıllarda doğan nesil… İki kuşak arasında bu kadar hızlı zamanda bu kadar hızlı bir değişim daha önceki kuşaklarda yaşanmamıştır. Eskiden her 50 yılda bir yaşanan değişim, zamanla 10 yılda bire, günümüzde ise neredeyse her gün yenilenen bir şey haline geldi.
Gelişen teknoloji çocukların evde bireysel oyunlarda saatlerce vakit geçirmesini beraberinde getirdi. Evet, ödev hazırlamak ve bir şeyleri araştırmak da kolaylaştı ama onlar kimsenin pek de umrunda değil gibi görünüyor. Ülkemizde teknolojik cihazlar genellikle oyun ve eğlence aracı şeklinde kullanılıyor. Peki, çocuklarımızın tablet ve akıllı telefonlardaki oyun oynama süreleri ne kadar olmalı?
Bu cihazlarda geçen süre ne kadar olursa bir bağımlılıktan bahsedilebilir? Ya da teknoloji bağımlılığından bahsetmek için çocukta ne gibi değişimler gözlenmesi gerekir? Aslında bu soruların bir sonu yok, çünkü her anne-baba çocuğu için endişeleniyor. Ve her bir konu soru için işe yarar bir çözüm arıyor.
Teknoloji bağımlılığı nedir ve ne zaman olur?
Günümüzde neredeyse her alanda bir teknolojik araç kullanıyoruz. İşimizi kolaylaştırdığı gibi bir yandan da bu kolaylık zamanla tembelliğe dönüşebiliyor.
Bağımlılık bir şeyden kendi iradesi ile ayrılamama durumu olarak tanımlanabilir. Bir uyuşturucu bağımlısının kullandığı maddeyi kendi iradesiyle bırakamaması gibi teknolojik cihazlar da kullanıcısı tarafından belirli bir zaman içinde iradesiyle bırakılamıyorsa bir bağımlılık oluşturmuş demektir.
Teknoloji bağımlılığı; bilgisayar, internet, video oyunları ve mobil cihazların aşırı kullanan kişilerin, teknolojinin zararlı etkileriyle karşılaştığı bir çeşit dürtü kontrol bozukluğu olduğu söylenebilir. Teknoloji bağımlılığı; oyun bağımlılığı, bilgisayar bağımlılığı ve internet bağımlılığı gibi isimlerle de ifade edilebilir.
Teknoloji bağımlılığı ile iliştirilen diğer bağımlılıklar şunlardır:
- Oyun bağımlılığı
- Sosyal medya bağımlılığı
- Alışveriş bağımlılığı
- Video- içerik tüketim bağımlılığı
- Açık arttırma ve şans oyunları bağımlılığı
“Çocuğum internette kaç saat geçiriyorsa bağımlıdır?” veya “Oğlum kaç saat tabletle oynarsa bağımlı sayılır?” gibi sorular, sorunun doğru anlaşılmadığını gösterir. Bağımlılık saatlere dayalı bir durum değildir. Elbette teknolojik cihazlarla saatlerce vakit geçirmek bir bağımlılık göstergesidir. Hatta bağımlılığa yol açan bir sebeptir. Saatlerce bir şeyle ilgilenirseniz ve bu her gün aynı şekilde yaşanırsa ona bağımlı olmanız da kaçınılmaz olacaktır. Teknoloji bağımlılığı da diğer bağımlılıklar gibi kişinin iradesiyle başlayıp bitememesi durumudur.
Ama ille de bir uzman görüşü, bir istatistik arıyorsanız Yeşilay (2016) ve Young’ın (1999) belirlediği şu ölçütlere bakabilirsiniz:
- Çocuğunuzun teknoloji kullanım süresinin gittikçe artması.
- Teknolojinin, çocuğunuzun temel ihtiyaçlarını (yeme/uyku) ve günlük düzenini bozması ve sorumluluklarını yerine getirmesini engellemesi.
- Çocuğunuzun teknoloji kullanımının sizlerin ve öğretmenlerinin dikkatini çekmesi ve bu durumdan şikâyetlerinin gittikçe artması.
- Çocuğunuzun teknolojiden uzaklaştırıldığında aşırı ve uzun süren ağlama, huzursuzluk, öfke gibi tepkiler vermesi.
- Teknoloji kullanmadığı zamanlarda aklının telefon/tablet/bilgisayarda kalması.
- Çocuğunuzun daha fazla teknoloji kullanmak için planlar yapması.
- Gözlerde yanma, duruş bozukluğu, kaslarda ağrı gibi fizyolojik belirtilerin ortaya çıkması.
Çocuklarda teknoloji bağımlılığına yol açan etkenler nelerdir?
Çocuğunuzun bağımlılığa doğru bir süreç yaşadığını unutmayın. Bu bir anda ortaya çıkan bir durum değil. Çocukları bu sona hazırlayan bir süreç var ve eğer siz bunun farkına erkenden varamıyorsanız çocuğunuzla çok daha yakından ilgilenmeniz gerekiyor demektir.
İşte erkenden farkına varmanız gereken teknoloji bağımlılığı sebepleri:
Diğer bağımlılıkların etkisi:
Teknoloji bağımlısı olmadan önce çocuğunuzun yaşadığı bir başka bağımlılık varsa bu eğilimler tetikleyici olabilir. Bu eğilimlerin tetiklemesi en güçlü etken olarak değerlendiriliyor. Mesela kişi eğer geçmişinde alışveriş bağımlılığı yaşamışsa, internetle birlikte bunun yeni bir bağımlılığa dönüşmesi de kolaylaşıyor.
Utangaçlık:
Utangaç, içine kapanık veya insanlarla iletişim kurmakta zorlanan çocuklar, yüz yüze iletişim kurmayı gerektirmediği için interneti bir kaçış yolu olarak görebiliyor. Toplum içinde kendini ifade edemeyen utangaç yapıdaki kişilerin, internette kendilerini daha iyi ifade edebildikleri belirtiliyor. Kişiliklerini daha rahat bir şekilde ortaya koyabildikleri ve gerçeklikten bağımsız bir kimlikle kendilerini ifade edebildikleri kaydediliyor.
Depresyon:
İnsanlar depresyon zamanlarında kimseyle konuşmak istemeyerek yalnız kalmayı isterler. Ancak depresyondaki bir kişi tanımadığı insanlara derdini anlatarak rahatlamayı da tercih edebilir. Bazı durumlarda depresyondaki kişilerin internette vakit geçirerek üzüntüsünü geçici olarak unutmaya çalıştığı söylenebilir. Yaşadığı sorunlardan kaçmak için internet ve teknolojiye fazla zaman ayıran kişiler, giderek teknoloji bağımlısına dönüşebilir.
Arkadaş etkisi:
Çocuklar üzerindeki en büyük etken her zaman için arkadaştır. Kötü alışkanlıklar arkadaş tavsiyesi veya etkisi ile başlar. Yoğun bir şekilde zamanını internette veya oyunda geçiren bir arkadaşı, çocuğunuza örnek teşkil ederek onu da bu dipsiz kuyuya çekebilir.
Ebeveynler teknoloji bağımlılığına karşı neler yapabilir?
Çocuklar yaşları gereği kendileri için nelerin faydalı ve nelerin zararlı olacağına dair muhakeme yapamazlar. Onlar sadece eğlenmeyi düşünürler ve telefon, tablet benzeri cihazlar onlar için adeta bir oyun ve eğlence aracıdır. Kendilerinden bu cihazların alınması veya saklanması ters tepkilere neden olabilir. O nedenle ebeveynler çocuklarının teknolojiyi kullanmasında onlara yardımcı olarak doğru ve yanlışı ayırt etmeleri konusunda destek vermelidir.
- Özellikle pandemi süreci içerisinde çocukların sürekli evde kapalı alanda kaldıkları ve zamanlarının büyük bir kısmını arkadaşlarından uzakta geçirmek zorunda olduklarını dikkate alarak davranmak gerekir. Gün boyu ders çalışmaları veya kitap okumalarını istemek onları zorlayacaktır. Tablet veya telefonla oynamalarına izin vermek ancak bunu kontrol altında tutmak gerekir.
- Hafta içi / hafta sonu şeklinde farklı uygulamalar denenebilir. Hafta içi günleri ders çalışmaya daha fazla zaman ayrılabilir, hafta sonları oyunlara vakit daha fazla ayrılabilir.
- Uzmanlar, 2 saat kadar uzun bir süre aralıksız oyun oynamayı önermiyor. Bu şekilde bir planlamanın yerine 40 veya 60 dakika oyun, sonra bir müddet ara verme (45 dk), sonra tekrar 40-60 dakika oyun şeklinde bir planlama yapılabilir.
- Çocuklarınızın yemek zamanında onları tablet veya telefonla oyalamak doğru bir tercih değildir. Evet, bu anneler için belki kolaylaştırıcı bir yol ama doğru bir yol değil. Bu cihazlarla yemek yemeye alışan çocuklar, kendi kendine yemeyi öğrenemez. Dahası dikkatini oyun veya videolara vereceği için karnının doyup doymadığını anlayamaz.
- Akıllı cihazlar uykudan hemen önce değil, en az 2 saat önce ortadan kaldırılmalıdır. Çocukların izledikleri bir çizgi filmin ortasında çıkan korkunç bir yaratık veya aklından çıkaramayacağı bir karakter, çocuğun uykusunu bozabilir, kâbus görmesine yol açabilir, yalnız başına uyumaya başlamış çocuğun uyuyamamasına neden olabilir.
Çocuklar için yapılan bu gibi uygulamalara anne ve babalar da davranışlarıyla destek olmalıdır. Ebeveynler de yemek yemeye cep telefonu ile gelmemeli, yatağa girerken ellerinde bu cihazlar olmamalıdır. Unutmayın çocuklar için en büyük rol model sizlersiniz.
Elbette bütün bunları yaparken çocuklara kızarak ve bağırarak değil, onun gönlünü alarak ve bu şekilde yapmanın onun faydasına olacağını anlatmak çok çok önemlidir.
“Günümüz Teknolojisi ve Çocuklar” Konulu yazımızı okumak için aşağıdaki bağlantıya tıklayın.
Günümüz Teknolojisi ve Çocuklar: https://www.bebek.com/gunumuz-teknolojisi-ve-cocuklar/
