Otizm spektum bozuklukları; otizm, atipik otizm ve Asperger sendromu ve diğer yaygın gelişimsel bozuklukları içeren bir tanı grubudur. Bu çocuklar özellikle sosyal iletişimde ve etkileşimde zorlanırlar ve bazı ritüelistik, tekdüze ve tekrarlayıcı davranışları gösterirler. Bebeklikten başlayarak belirtilerini gösteren bir nörogelişimsel beyin hastalığı olarak bilinir.
Otizm tanılı çocukların çoğuna zihinsel yetersizlikler de eşlik eder. Bazı çocuklarda ise dil kazanımı yoktur. Tedavisinde ise en etkin yöntem erken dönemde başlayan yoğun otizme özgül eğitsel yaklaşımlardır. Bu şekilde özet bir bilgi verdikten sonra Nisan ayı tüm dünyada “Otizm farkındalık ayı” ve özellikle “2 Nisan Otizm Farkındalık günü” olarak kabul edilmektedir.
Bu gönderiyi Instagram’da gör
Salgın tehdidi nedeniyle evlerde kendimizi sosyal izolasyona soktuğumuz şu günlerde biz sağlıklı erişkinler bile sorun yaşarken, özellikle otizm spektrum bozukluğu olan çocuklar ve onların aileleri daha da zorlanmaktadır. Çünkü hijyen ile ilgili kurallara tam uyamadıkları için ve sürekli bakım ve destek gerektiği için özellikle ebeveynleri ve bakım verenleriyle sosyal mesafeyi koruyamayacaklardır. Bu da aslında otizmli çocuk ve gençlerin ve onların enfeksiyona yakalanma riskini arttırmaktadır.
Otizm tanılı çocuklarımıza salgını anlatacak mıyız?
Çocuğun gelişim dönemine göre bilgi verilmesi önemlidir. Başka yerden duyacağına güvendiği kişilerden duyması önemlidir. Neden evde kaldığını veya neden hijyen kurallarına daha dikkat edileceği için bir açıklama yapmak önemlidir. Resimler çizerek olayı felaketleştirmeyerek anlatmak gereklidir.
Hastalık, ölüm gibi kavramları algılamak veya empati yapmak ve hoşgörülü olmak bazen bu çocuklar için kolay olmaz. Çocuklarımızın kolay ulaşabileceği yere temizlik malzemeleri koyabilir ve hatırlatıcı panolar hazırlayabiliriz. Ne olursa olsun onun yanında olduğunuzu ve korumaya çalışacağınızı belirtin.
Bu süreçte otizmi olan çocuklarda ne gibi tepkiler görebiliriz?
Bu çocuklar için günlük düzenin ve rutinlerin önemi büyüktür. Bu nedenle eskiden gittikleri okul, eğitim merkezi, spor alanı veya kreş olmayınca uyum sağlamaları daha zor olacaktır. Bu dönemde öfke nöbetleri, ağlama krizleri ve huzursuzluk daha sık görülür.
Eğer çocuğun farkındalığı iyi, bilişsel kapasitesi ve hafif özellikleri varsa süreci anlayabilirler ve kaygı duyabilirler. Bu kaygı nedeniyle korkular, ağlamalar, ebeveynden ayrılmama ve uyku problemleri görülebilir.
Sosyal izolasyonda uyaranlar az olduğu için çökkün ruh hali, takıntı ve stereotipilerde artış görülebilir. Uyaran olsun diye verilen teknolojik aletlerin yoğun kullanımına bağlı bağımlılık riski artar.
Evde kardeşler varsa bu dönemde kardeşleriyle çatışmalar ve kavgalar artabilir. Aynı şekilde diğer kardeşin de otizm tanılı kardeşe zorbalığı olabilir.
Dikkat problemleri ve inat problemleri belirginse evdeki eğitime uyum sağlamayabilir. Bireysel eğitime ara verildiği ve evde de bunu telafi edemezse çocuklardaki kazanımlar duraklar hatta bazı beceriler tekrarlanıp pekiştirilmezse gerileyebilir.
Evde dikkat etmemiz gereken konular nelerdir?
- Öncelikle rutin oluşturmak önemlidir. Şekilli tablolar ve günlük planlamalar yardımcı olacaktır. Bu görselleri çocuğunuzun göreceği yerlere asıp her günü ve bazı iyi işlevsel çocuklarla birlikte planlayabilirsiniz.
- Uyku saatlerine dikkat etmek ve uyku düzenini korumak önemlidir. Zaten otizm spektrum bozukluğu olan çocuklarda uyku sorunları daha fazla görülmektedir bu nedenle gece-gündüz döngüsünün bozulmaması adına belirli saatlerde yatma ve kalkma ve yaşı küçük değilse gündüz uykularına izin vermemeye çalışın.
- Yeme problemleri de bu çocuklarda daha sık görülmektedir. Çocuğun yapısından veya kullandığı ilaçlar ve bu süreçte evdeki hareketsizlik nedeniyle kilo almaları olabilir. Bu nedenle belirli yemek saatleri olmalıdır, öğünler belirlenmelidir. Abur cubur vermekten uzak durmak gerekir. Sağlıklı ve dengeli beslenme sağlam bağışıklık için de gereklidir.
- Farklılıklar ve eğlendirici etkinlikler de oluşturun. Salonu park veya parkur gibi düzenlemek, yaratıcı oyunlar oynamak, birlikte yemek yapmak olabilir.
- Çocukların bu dönemde stres ve endişe takıntıları arttırabilir.
- Eğitimin ihmal edilmemesi gerekir. Çocuğun hali hazırda bir aldığı bireysel eğitim varsa o planın ve ev programının oluşturulması için çocuğun özel eğitimcisi ile iletişim kurabilirsiniz. Evde çok da katı olmayan ancak iletişim ve etkileşiminizi de bozmayacak günlük eğitsel çalışmalar yapın.
- Tedavisinin atlanmaması gerekir. Eğer çocuğunuz öncesinde bir ilaç tedavisi alıyorsa bunu zaten evde diye danışmadan kesmeniz doğru olmaz. Çocuktaki kaygı, öfke veya diğer problemler başlarsa bunlar evdeki izolasyondan mı ilaç kesiminden mi tam anlaşılamaz. Raporlu ilaçlarınızı reçetesiz eczaneden temin edebilirsiniz. Ayrıca zor davranışlarla uğraşmak sizi ebeveyn olarak tüketir, bu nedenle yardım almayı da ihmal etmeyin. Çocuğunuzu takip eden hekimle telefon veya internet aracılığıyla görüşün ve yeni bir tedavi önerisi olup olmadığını sorabilirsiniz. Acil durumlarda veya çok ciddi davranış bozulmaları olduğunda mutlaka takip eden çocuk psikiyatrisi uzmanına danışın.
- Sabırlı ve sakin olun. Hem kendinizi hem de çocuklarınızı hırpalamayın. Bakım verenin ruh sağlığı oldukça önemlidir. Belirsiz de olsa bu süreç de geçecek. Gerekirse psikolojik destek almaktan çekinmeyin.”Otizm Hakkında Her Şey!” Konulu makalemizi okumak için aşağıdaki bağlantıya tıklayabilirsiniz.
https://www.bebek.com/otizm-hakkinda-her-sey/
Doç.Dr.Sevcan Karakoç DemirkayaÇocuk ve Genç Psikiyatrist
