Leonardo Da Vinci mi daha zekiydi, Einstein mı? Galilei mi daha zekiydi, Sokrates mi? Bu gibi soruları duymuşsanız kıyaslanamayacağını da biliyorsunuzdur.
“Aslında herkes dahidir. Ama siz kalkıp bir balığı, ağaca tırmanma yeteneğine göre yargılarsanız balık tüm hayatını aptal olduğuna inanarak geçirir.”
Yukarıdaki sözün sahibi belli değil, ancak içeriği oldukça açık. Hepimiz farklı eğilimlerle doğarız ve zekamız bunlardan birinde parlar. Bunu fark eden gelişim psikoloğu Howard Gardner, 1983 yılında Zihnin Çerçeveleri kitabında 8 farklı zeka tipi olduğunu öne sürmüştür ve bugün zeka ile ilgili en genel geçer teori olan Çoklu Zeka Teorisi’ni sunmuştur. Bu teoriye göre 8 farklı zeka tipi de hepimizde vardır, ancak içlerinden bazıları güçlüdür ve öne çıkar, bazısı ise daha zayıftır.
Biz de bu makalede size farklı zeka tiplerini tanıtıp, daha küçüklükten itibaren hangi aktivitelerle katkıda bulunabilirsiniz göstermeyi amaçladık. Peki neden bebeğimiz ile bu tarz etkinlikleri yapmalı, neden farklı zeka tiplerine hitap edecek oyunları oynamalıyız?
- Bebeklerin çocukluk ve gençlik yıllarına dahi uzanan gelişimi sırasında onlara tercih edebileceği yolları açmak ve önceden sunmak, ileride birçok genç gibi meslek seçimi sırasında sorun yaşamaması adına beceri ve eğilimlerini önceden tanımasını sağlar.
- Bazen güçlü olan yanlarımız, yönelmememizden körelir. Güçlü yanları erkenden fark etmek üzerine gidip geliştirmek için mükemmel bir fırsat sunar.
- Geliştirdiği güçlü yanları ile özgüveni de gelişir, kendini daha iyi ifade eder. Böylece dünyaya daha ait hisseder. Hangi zeka tipine sahip olduğu önemsenmeden standart eğitim alan bir genç ileride dünya ile bağını kurmakta zorlanacak, belki de dışlanmış hissedecektir.
- Beceri ve eğilimlerini tanıması, güçlü yanı gibi zayıf olanı da geliştirmesi için fırsat sunacaktır. Takdir edersiniz ki zayıf bir beceri ile güçlü olan bir becerinin geliştirilme süreci farklılık gösterecektir. Kendinin farkında olmak hangisine nasıl çalışacağı konusunda ileride ona öngörü verecektir.
Gördüğünüz gibi bugün yaptığımız yatırımlar ileride çocuklarımızın kendini tanımasına hatta *kendini gerçekleştirmesine kadar katkıda bulunuyor. O yüzden dilerseniz şimdi birlikte zeka tiplerine bakalım ve oynayabileceğiniz oyunları, yapabileceğiniz etkinlikleri konuşalım.
Kendini Gerçekleştirme: Abraham Maslow’a (1962) göre kendini gerçekleştirmek bireyin ulaşabileceği nihai doyum halidir. Kendini gerçekleştiren birey olması gereken kişi olmuştur, doyuma ulaşmıştır, hayatta anlamı bulmuştur.
Müziksel – Ritmik Zeka
Bu zeka tipinde kişi ses, ritim, tonlar gibi müziğin bileşenlerine karşı hassastır. Hızlıca öğrenir, duyduğunu aklında tutar ve öğrendiğini uygulamaya hızlıca geçirebilir. Müziği kavrama, anlama, yaratma, kullanma becerisi gelişmiştir.
Oyun Önerileri Sesli ve müzikli oyuncaklar, şarkı söylemeyi içeren oyunlar bu zeka tipine hitap eder. Yeni şeyleri müzikle uyarlandığında çok kolay öğrenebilirler.
Görsel – Mekansal Zeka
Bu zeka tipinde kişi çevreyi zihninde canlandırıp, manipüle edebilir. Görselleştirilmiş bilgiyi daha kolay öğrenir. Mimar ya da tasarımcı gibi mesleklerde bu zeka tipinde insanlar ağırlıktadır.
Oyun Önerileri Puzzle ve blok oyunları, boya/resim yapmak, parmak boyaları, oyun hamurları gibi el göz koordinasyonu gerektiren oyunların tercihi bu zeka tipinde çocuklar için uygun olacaktır.
Sözel – Dilsel Zeka
Sözcüklerle yakın olan, kolay anlayan, hızlı öğrenip kolay kullanan zeka türüdür. Hem yazma hem konuşma hem de anlama konusunda oldukça beceriklidir. Yeni dilleri çok kolay öğrenir. Yeni bilgileri hikayeleştirme yoluyla çok daha kolay öğrenirler.
Oyun Önerileri Hikayeler, kitap okuma, kısa hikaye uydurma ya da yarım hikayeleri tamamlama, kelime oyunları, konuşma ve sohbet, şarkılar, tekerlemeler, yabancı dilde sözcük pratikleri ya da şarkılar tercih edilebilir.
Mantıksal – Matematiksel Zeka
Güçlü mantık kurma ve soyut kavramları kavrayış, neden sonuç ilişkisini kolayca görme, analitik düşünme ve eleştirel düşünme, sayıları ve verileri hızlı kavrama özelliklerine sahip zeka türüdür.
Oyun Önerileri Bilmece çözme, mantık oyunları çözme, puzzle, işlem gerektiren oyunlar ya da direkt olarak işlem yapma, satranç, dama, Monopoly gibi oyunlar tercih edilebilir.
Bedensel – Kinestetik Zeka
Kişinin vücuduna ve hareketlerine oldukça hakim olduğu, istediği gibi kullanabildiği, objeleri de istediği gibi kullanabildiği, el becerisinin olduğu, zaman-zamanlama anlayışının gelişmiş olduğu zeka tipidir. Dansçılar, sporcular, oyuncular ya da zanaatkarlar genellikle bu zeka tipindedir.
Oyun Önerileri Aktif olabileceği **boğuşmalı oyunlar, sportif etkinlikler, dans, rol yapma, blok oyunları, simülasyon oyunları, farklı taklitler ve Twister tercih edilebilecek oyunlardandır.
Boğuşmalı Oyunlar: Boğuşma, zıplama, koşma, gıdıklama vb. içeriği olan, kavga değil eğlence amaçlı oynanan oyunlardır. Ebeveynlerle oynandığında çocuğun kendini kontrol etme becerisini pekiştirir, sınırlarını tanımasını sağlar.
Dilerseneniz “ebebek oyun rehberi” konulu yazımızı okumak için aşağıdaki bağlantıya tıklayabilirsiniz;
ebebek oyun rehberi: https://www.bebek.com/ebebek-oyun-rehberi/
Kişilerarası – Sosyal Zeka
Bu zeka tipinde birey başkalarıyla sağlıklı ve anlamlı etkileşime girebilir ve iletişim becerileri yüksektir. Arkadaşlarıyla, yaşıtlarıyla olmayı sever ve ortama hızla uyum gösterebilir. İçe dönük de olsa dışa dönük de olsa arkadaşlık kurma ve devam ettirme becerisi yüksektir. Başkalarına öğretirken daha kolay öğrenirler.
Oyun Önerileri Takım oyunlarından, rol yapma oyunlarından ve kutu oyunlarından keyif alırlar. Sosyal zekası yüksek olanlar için sözel zekaya hitap eden oyunlar özellikle karşılıklı oynanması ya da onun arkadaşlarıyla oynaması oldukça tercih edilebilir olur.
Kişisel – İçsel Zeka
Bu kişilerin iç görüsü oldukça yüksektir. Kendini tanır, anlar, güçlü ve gelişime açık yanlarının farkındadır. Kendi farkındalıkları ve duygusal zekaları yüksektir.
Oyun Önerileri Bireysel oyunları severler. İleride günlük tutabilirler. Sözel zekaya hitap eden oyunları severler ancak bunları genelde bireysel yapmayı tercih edecektirler.
Doğasal Zeka
Doğayı, süreçlerini, doğadaki canlıları kolaylıkla kavrama üzerine bir zeka tipidir. Canlıları takip edebilir, aralarında hızlıca ilişki kurabilir, örüntüleri görebilir.
Oyun Önerileri Evcil bir hayvanınız olması ve onunla büyümesi bebeğiniz için oldukça keyifli olur. Doğada, açık alanda oynamayı çok sever. Evcil bir hayvan imkanı yoksa birlikte bitki yetiştirmek güzel olacaktır. Taş ya da deniz kabuğu toplamak, toprakla oynamak, kamp ve benzeri etkinliklerden keyif alırlar.
NOT : Orijinal teoride olmayıp, Gardner’in sonradan önerdiği bir zeka türü daha vardır; varoluşsal zeka. İnsan olarak varlığını kavrama, metafizik ve din ya da fizik-matematik gibi soyut düşünme gerektiren ve evreni kavramayı gerektiren konular üzerine beceri sahibi bir zeka tipidir.
Bir oyun aslında birçok zeka tipine aynı anda hitap ediyor ancak bu makalede en çok öne çıktığı zeka tipinin altında sunuldu. Çocuğunuzun oyun skalasını geniş tutarak, birçok becerisinin aynı anda gelişmesini sağlayabilirsiniz. Bu sırada öne çıkan zeka tipini gözlemleyebilir ve bu sayede onu besleyebilirsiniz.
Psikolog-Maide Çelikarslan
Instagram: https://www.instagram.com/psikolog.maidecelikarslan/
