Bebeklerde Çölyak Hastalığı Hakkında Her Şey!
Ülkemizde sıklıkla karşılaşılan bir hastalık olmasına rağmen hakkında oldukça az bilgiye sahip olunan çölyak hastalığı; bebek, çocuk, yetişkin, yaşlı ayırt etmeksizin her yaş grubundan bireyde, herhangi bir zamanda ortaya çıkabilme olasılığı bulunan bir hastalıktır.
Bu hastalığın ne olduğu hakkında bir fikri olmayan olan ebeveynler, çocuklarına çölyak tanısının konulması ile birlikte endişeye kapılabilmektedir. Bunun yanı sıra, belirtilerin görülmesine karşın çocuğunda çölyak olma ihtimâlini düşünmeyen aileler de olabilmektedir.
Çölyak Hastalığı Nedir?
Öncelikle hastalığın ne olduğunu ve neden meydana geldiğini öğrenmek, hastalığı tanımak gerekir. Çölyak hastalığı nedir, birlikte bakalım.
Çölyak, bir çeşit ince bağırsak rahatsızlığıdır.
Arpa, buğday, yulaf ve çavdar gibi tahılların içerisinde bulunan gluten proteini, genetik açıdan yatkınlığı bulunan bazı kişilerin vücudunda sindirime uğrayamaz ve ince bağırsakta bulunan ‘villi’ adı verilen hücrelerin kıvrık yapısını bozarak düzleştirmeye başlar.
Bunun sonucunda villi yapılarından karbonhidrat, yağ, protein, vitamin ve mineral emilimi engellenmiş olur. Vücudun savunma mekanizması da bu duruma tepki vermeye başlar.
Bu şekilde, vücut hassasiyeti sonucu ortaya çıkan bulgular da çölyak hastalığını işaret eder.
Çölyak hastalığı, ‘Gluten Enteropatisi’ ve ‘Celiac hastalığı’ gibi isimlerle de anılabilmektedir. Kısacası, vücudun gluten toleransını gerçekleştirememesi ve glutene karşı oluşan hassasiyet olarak tanımlanabilir.
Çölyak Hastalığının Çeşitleri
Çölyak hastalığının farklı çeşitleri bulunmaktadır;
Klasik Gluten Enteropatisi
Anne sütünün ardından ek gıdaya başlayan, 6 aylık ve sonrası bebeklerde görülen çeşididir. Ek gıdaya geçişle birlikte gluten alımında artış olacağı için bu süreçteki 6-12 aylık bebeklerde çölyak belirtileri gözlemlenebilir.
Atipik Gluten Enteropatisi
Diğer adı da ‘klasik olmayan çölyak’ tır. 5 yaş sonrası okul çağındaki çocuklarda ve yetişkinlerde karşılaşılan
türüdür.
Potansiyel Gluten Enteropatisi
Kan testleri pozitif çıkan, ancak uygulanan biyopside negatif sonuç alınan kişilerin çölyak hastası olma potansiyeli yüksektir. Hasta değildirler, ancak ilerleyen bir dönemde hastalık ortaya çıkabilir.
Sessiz Gluten Enteropatisi
Çölyak hastalığının, bilinen belirtilerinden herhangi birini göstermeden farklı bir durumun araştırılması sırasında ortaya çıkan türüdür.
Çölyak Hastalığı Neden Olur?
Çölyak, kalıtım yoluyla geçen bir hastalıktır. Kişinin genetik yatkınlığı ile bağlantılı olarak ortaya çıkar.
Vücudunda ‘Homozigot DQ2’ genini taşıyan kişiler risk grubunda kabul edilir. Bu gen, çevresel faktörlerin de etkisiyle hastalığın ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Ancak ailenizde hasta olmamasına rağmen çocuğunuza bu tanı konulmuş olabilir.
Bunun dışında; Down sendromu, Turner Sendromu, IgA eksikliği, epilepsi, sarkoidoz, infertilite, osteoporoz gibi hastalıklara sahip kişilerin çölyak hastalığı riski bulunmaktadır ve belli aralıklarla kontrollerini yaptırmaları gerekmektedir.
Bu sebeple, çocuğunuzun bu hastalıklara benzer kronik bir hastalığı varsa, çölyak riski için düzenli kontrollerini yaptırmalısınız.
Bebeklerde Çölyak Hastalığının Belirtileri Nelerdir?
Sindirim sorunlarına yol açan çölyak, bazen hiçbir belirti göstermezken bebeklerde çölyak belirtileri hastalığın teşhis edilmesinde oldukça yardımcı olmaktadır.
- Bebeklerde uzun süre devam eden ishal
- Şiddetli karın ağrısı
- Midede şişkinlik ve gaz
- Kusma
- İştahsızlık
- Uzun süre devam eden kabızlık
- Kilo kaybı
- Hastalıktan kaynaklı demir eksikliği anemisi
- Gelişme geriliği (bebeğiniz yaşıtlarına göre daha kısa boylu ve zayıftır)
- Kas kaybı
- Huzursuzluk
- Hastalığa bağlı başka hastalıkların oluşması (tiroid yetmezliği, B12 eksikliği, folik asit eksikliği)
Bebeklerdeki bu belirtilere ek olarak çocuklarda görülen diğer çölyak hastalığı belirtileri ise şu şekildedir;
- Kemik ve eklem ağrıları
- Davranış bozuklukları
- Öğrenme güçlüğü
- Diş yapısında bozulmalar ve diş çürükleri
- Büyümenin durması
- Dikkat eksikliği
- Yorgunluk
- Deride solukluk
Bu belirtilerden bazen sadece biri görülebilmekte veya karşılaşılan belirtiler başka bir hastalığın habercisi olabilmektedir.
Çölyak hastalarının; tip1 diyabet, tiroid hastalıkları, kronik hepatit gibi otoimmün hastalıklara yakalanma olasılıkları da daha yüksek olmaktadır.
Çölyak Hastalığının Bebekler için Tedavisi Var mı?
Çocuğuna çölyak tanısı konulan ailelerin en çok merak ettikleri konu, bu sorunun nasıl tedavi edilebileceğidir. Gluten intoleransı ile ortaya çıkan çölyak hastalığının tedavisi yoktur.
Sadece çocuğunuzun beslenme alışkanlıklarının düzenlenmesi ile belirtiler ortadan kaldırılarak hastalık kontrol altına alınabilir. Teşhis konulan kişinin, ömür boyunca gluten bulunmayan besinler ile beslenmesi gerekecektir.
Bu sebeple, bebeğinizin glutensiz yiyecekler tüketebileceği bir diyet ayarlamalısınız.
Doktorunuzdan destek alarak, minik yavrunuzun günlük ihtiyacı olan besin değerlerini sağlayabilecek bir diyet düzenleyebilirsiniz.
Bebeğinizde hastalıktan kaynaklı olarak gelişen karın ağrısı, şişkinlik gibi sindirim problemlerini ortadan kaldırabilmek için doktorunuza danışarak probiyotik destekler vermeyi tercih edebilirsiniz.
Vücuttaki besin emilimi zorlaşacağı için oluşabilecek vitamin ve mineral eksikliklerini, vitamin takviyeleri ile giderebilmek de mümkündür. Bunun dışında ilaç tedavisi bulunmamaktadır.
Çölyak Hastası Bebeklerde Beslenme Nasıl Olmalıdır?
Minik bebeğinize çölyak tanısı konulduysa, hayatınızda bazı şeyleri değiştirmeniz ve düzenlemeniz gerekecektir.
Özellikle anne sütü ardından yiyecekleri yeni yeni tanımaya başlayan çölyaklı çocuklar için özenli bir diyet listesi hazırlanmalı ve gluten içeren besinler, gluten içermeyen ve besin değeri yüksek başka besinlerle değiştirilmelidir.
- Bebeklerde ilk 6 ay anne sütü verilmesine özen gösterilmelidir.
Anne sütü içerisinde bulunan gluten, bebekleri çölyak hastalığına karşı korumaktadır.
- Az miktardaki gluten dahi zararlı olabilmektedir. Bu nedenle, öncelikli olarak bebeğin beslenme listesinden glutenli tüm gıdalar çıkarılmalıdır.
- Buğday, arpa, çavdar ve yulaf gibi tahıllar içeren yiyecekler kesinlikle çocuğa verilmemelidir.
- Mısır unu, pirinç unu ve soya unu gibi gıdalar glutenli tahıllar yerine tercih edilebilir. Çocuğun ekmek, hamur işi türündeki yiyecekleri bu besinlerle hazırlanabilir.
- Patates, et, pirinç, sebze ve meyveler güvenle tüketilebilir.
- Makarna türü hazır paket ürünler ile kek, bisküvi, kraker tarzı atıştırmalıklarda gluten bulunması sebebiyle çocuğa verilmemelidir.
Bunların yerine evde mısır, pirinç veya patatesin unundan çocuğunuza uygun atıştırmalıklar yapabilirsiniz.
Çölyak Hastalığında Dikkat Edilmesi Gerekenler
Çocuğunuzda çölyak hastalığı varsa bazı noktalara dikkat etmeniz gerekmektedir;
- Hastalığın teşhis edildiği ilk zamanlarda bebeğiniz, vücudunda bazı besinlerin emilimi yapılamadığı için vitaminsiz ve güçsüz kalmış olabilir. Bu açığı kapatabilmek ve yavrunuzun vücut direncini tekrar kazanabilmesini sağlamak için doktorunuza danışmak kaydıyla bebeğinize uygun vitamin takviyeleri kullanabilirsiniz.
- Minik bebeğinizin tüm pişirme gereçlerini ayrı tutmalısınız. Yemeklerini hazırlarken kullandığınız tencere, kepçe, kesme tahtası benzeri eşyalarda gluten kalıntısı kalmasını önlemek için dikkatli davranmanız gerekecektir.
- Pişirme gereçlerinde olduğu gibi bebeğinizin yemek yediği tabak, kaşık, çatal ve bardağını da mutfakta ayrı muhafaza etmelisiniz. Bu tür gereçler, sadece bebeğinize ait olmalıdır.
- Bebeğinize dışarıdan aldığınız beslenme amaçlı veya kişisel bakımında kullanmak üzere alınan tüm ürünlerinin etiket kontrollerini yaparak glutensiz ibaresi bulunmasına özen göstermelisiniz.
- Bebeğinize mutfakta yemek hazırlamaya başlamadan önce tezgahınızı temizlemeli, ona ait bulaşıkları ayrı süngerle veya bezle yıkamalısınız.
Gluten intoleransı, eser miktarda dahi gluten varlığında baş gösterebilir. Bu nedenle, bebeklerde çölyak varlığında miniğinizin beslenme şekline dikkat ederken, satın aldığınız ürünlere ve ona ait olan besinlerin glutene temas etmemesine dikkat etmeniz gerekmektedir.
