Çocuğunuzun Kısa Kalmaması İçin Yapılacaklar

Çocuğunuzun kıyafetleri bir türlü küçülmüyorsa, akranlarından kısa kalıyorsa, “Bize çekmiştir” ya da “Nasılsa uzar” diye beklemek yerine bir uzmana başvurulması öneriliyor. Çünkü boy kısalığı tedavi edilebilen bir durum… İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Endokrinoloji Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Pediatrik Endokrinoloji ve Adolesan Bilim Dalları Başkanı Prof. Dr. Oya Ercan “Öğrencilerimiz arasında yaptığımız bir araştırmaya göre kızlarda boy ortalaması 1.62 cm. Yani; 1.55 cm. sınırlarını çoktan aştık. Anne -babalar, çocuklarınızda fark ettiğiniz boy kısalığını göz ardı etmeyin” diyor.

Çocuklarda büyüme nasıl takip edilmeli?

Doğum öncesi dönem ve doğumdan başlayarak 18 yaşına kadar zaman zaman hızlanarak veya yavaşlayarak ama sürekli devam eden bir süreç söz konusu. Çocuğun sağlıklı büyümesinde çeşitli etkenler vardır. Beslenme, büyüme hormonunun düzenli salgılanması gibi faktörler boyun uzamasında önemli rol oynuyor. Bizler çocuğun boyunun normal olup olmadığını, standart persantil eğrilerini kullanarak değerlendiririz. Sağlıklı bir çocuğun boyu, eğri üzerinde 3 ve 97 persantil çizgileri arasında yer alır ve çocukluk dönemi boyunca aynı eğri üzerinde devam eder. Çocuğun boyunun 3. persantilin altında olması veya normal persantil eğrisi içindeyken zaman içinde düşmesi, yaşıtlarına göre geride kalması problemdir. Boy kısalığının veya büyümeyle ilgili herhangi bir sorunun yakalanması için büyüme hızının takibi şarttır.

Boyun kısa olup olmadığı nasıl belirlenir?

Boy değerlendirmesini, büyüme hızına ve hangi büyüme eğrisinde olduğuna bakarak değerlendiriyoruz. Anne -babalar da yaşıtlarıyla karşılaştırarak veya kıyafetlerinin belli sürelerde kısalıp kısalmadığına dikkat ederek değerlendirebilirler. Boy kısalığı; çıplak ayakla ölçülen boyun, yaş ve cinsiyete göre normal büyüme eğrisinin altında olmasıdır. Yıllık büyüme hızı, en hızlı olduğu dönemde yani, ilk bir yaş içinde 25 cm.’dir. İkinci yaşta ise 12 cm., okul öncesi dönemde 6 -8 cm., buluğ çağına kadar da ortalama 5- 6 cm. olmalıdır. Ergenlik de hızlı büyüme dönemidir. Bir çocuk ergenlik öncesinde, yılda 5 cm.’den az büyüyorsa, büyüme eğrisinde aynı çizgide devam edemiyor ve geriden kalıyorsa sorun var demektir.

Boy kısalığı aileden geçer mi?

Bazı kısa boylu çocuklar için ailevi denebilir. Ama bunu demeden önce çocuğun büyüme hızını takip etmek gerekir. Çocuk, ebeveynleri kısa diye kısa olacak demek değildir. Ailevi boy kısalıklarının büyük bir kısmının sebepsiz olmadığı, aslında bir nedenle de olabildiği sonradan anlaşılabiliyor. Anne 1.50, baba 1.63’ün altındaysa, ailevi boy kısalığından söz edilir. Bir çocukta boy kısalığı ailevi olarak nitelendirilmeden önce mutlaka büyüme hızı takip edilmeli, büyüme hızı yetersizse çok detaylı tetkik yapılmalıdır. Eskiden ailevi denince tedavi edilemez anlamına geliyordu. Ama bugün tedavi edilebilir durum söz konusu olabilir. Yani’Annen bu kadar, baban bu kadar, sen de bu kadarsın’ demek doğru değildir. Mutlaka çok detaylı incelenmelidir.

Kemik yaşı ne demek?

Esas biyolojik yaşımız kemik yaşımızdır. Erişkinler için kemikleşme noktalarının kapanma sınırı kız çocuklarda 18, erkek çocukta 19’dur. Kemik yaşı, el bilek kemiklerinin röntgeni çekilerek belirlenir. Bu film bize iskelet olgunlaşma yaşını gösteriyor. Boyu kısa olan her çocukta ve ergende bu tetkiki, büyüme potansiyelinin ve ulaşılacak hedef boyun belirlenmesi için yapıyoruz. Kemik yaşı ile kronolojik yaş arasındaki fark az olmalı. Üç yaşındaki bir çocuğun kemik yaşı bir yaş görünüyorsa bu normal değildir.

Erkek ve kız çocuk arasındaki boy gelişimi farklı mı?

Erkekler kız çocuklara göre biraz daha ağır doğarlar. Buluğ çağına kadar, kızlarla erkekler arasında çok büyük farklılık olmaz. Fark; kızlar buluğa girince oluşmaya başlar. Kız çocukları buluğ çağına ilk girdiklerinde boy atarlar ve erkeklere göre uzun olurlar. Erkekler buluğ çağına iki yıl daha geç girerler ve buluğun sonuna doğru uzarlar. Kız çocuklarına göre avantajlı olan erkek çocuklar bu dönemde iki yıl geç girmenin 10 cm’i ve daha fazla boy atmanın farkıyla, kızlara toplam ortalama 13 cm. fark atarlar. 1.60 boyundaki kadın, 1.73 boyundaki erkeğe eş değerdir.

Eğer çocukta büyüme hormonu eksikliği saptanırsa nasıl bir tedavi uygulanıyor?

Büyüme hormonu eksikliğinin tedavisi hem kolay hem de çok başarılı sonuçlar veriyor, pahalı bir tedavi ama tedavi kurumları karşılıyor. Günde bir kez enjeksiyon kullanılıyor. Kalem şeklinde aletlerle çocuklar kendileri bunu kolayca uygulayabiliyorlar. Önce aileyi ve çocuğu eğitiyoruz. Uzun süreli bir tedavi. Çocuk nihai boya ulaşana kadar tedaviye devam ediyoruz.

Çocuğun boyu nasıl takip edilir?

• Yaşıtlarına göre karşılaştırma yapılabilir.
• Kıyafetlerinin ve ayakkabılarının küçülüp küçülmediğine bakılabilir.
• Evde, duvarda oluşturulan basit bir boy çizelgesiyle büyüme takip edilebilir.
• ‘Nasılsa uzar’ diyerek beklerken, büyümeyle ilgili herhangi bir şüphe oluşması halinde mutlaka doktora başvurulmalıdır.

Boy hesaplamanın formülü var mıdır?

Kız çocuk için anne ve baba boyunun toplamından 13 çıkarılacak, çıkan sonuç ikiye bölünecek. Erkek çocuk için anne ve baba boyunun toplamına 13 eklenecek, çıkan sonuç ikiye bölünecek. Ortaya çıkan sayı, çocuğun olması gereken boy uzunluğunu verir.