FSH Nedir?
Folikül Uyarıcı Hormon (FSH), hipofiz bezinden salgılanan, kadınlarda ve erkeklerde sağlıklı cinsel gelişim ve üreme fonksiyonları için önemli bir hormondur. FSH kadınlarda, yumurtalıklardaki foliküllerin (yumurtaların) gelişimini uyarır, erkeklerde ise testislerde sperm oluşum sürecini destekler.
Kadınlarda hipofiz bezinden salgılanan Luteinize edici hormon (LH) ve FSH, adet döngüsünün düzen içinde gerçekleşmesi için uyumlu bir şekilde salgılanmalıdır. FSH ve LH etkisi ile yumurtalıklarda östrojen ve progesteron hormonu üretilmekte, ovulasyon (yumurtlama) gerçekleşmektedir.
FSH Değeri Ne Olmalıdır?
Kadınlarda FSH seviyesi, adet döngüsünün farklı aşamalarında değişkenlik göstermektedir. Siklusun erken döneminde, FSH genellikle düşük seviyelerdedir. Ovulasyon (yumurtlama) dönemine kadar yükselme eğilimindedir. Ovulasyon sırasında FSH ve LH pik seviyelere ulaşır. Ardından düşme eğilimindedir. Adet döngüsü boyunca östrojen ve progesteron hormonları seviyeleri de değişkenlik göstermektedir. Hormon değerlerindeki bu değişiklikler nedeni ile hormon tahlillerine adetin 3.-5. günlerinde (erken foliküler fazda) bakılması tercih edilir.
Adet siklusunun ovulasyondan önceki dönemi foliküler faz, ovulasyondan sonraki gebeliğe hazırlık süreci ise luteal faz olarak adlandırılır. Normal FSH değerleri kadınlar için foliküler fazda 2.5 – 10.5 mIU/ml, ovulasyon sırasında 3.4-33.4 mIU/ml ve luteal fazda 1.5 – 9.1mIU/ml arasındadır. Erkeklerde ise FSH seviyesi genellikle 1.5 – 12.4 mIU/ml arasında sabit kalır.
FSH Ne İşe Yarar?
FSH, ovulasyonun gerçekleşmesi ve buna bağlı olarak adet döngüsünün düzenli olmasında önemli rol oynar. Yumurtalıkların düzgün çalışmasına, her ay bir folikülün sağlıklı bir şekilde gelişmesine ve olgunlaşmasına, östrojen hormonun üretilmesine neden olur. LH hormonu ile senkronize olarak ovulasyonun gerçekleşmesini sağlar.
FSH Hormonunun Yüksekliği Nelere Sebep Olur?
Sağlıklı üreme fizyolojisi için, FSH değerinin erken foliküler fazda (adetin ilk günlerinde) 10 mIU/ml altında olması beklenir. FSH değerinin 15 mIU/ml üzerinde olması; yumurtalık rezervinin azaldığının göstergesi olabilir. FSH seviyesi 30 mIU/ml üzerinde ve son adet tarihi üzerinden bir yıl geçmişse menopoz süreci başlamıştır. Adetin 3-5. günü FSH ile değerlendirilen östrojen, LH ve Anti Müllerian Hormon (AMH) seviyeleri, ultrasonografide yumurtalıklardaki folikül sayısı yumurtalık rezervini değerlendirmede önemlidir.
Yüksek FSH seviyeleri ayrıca kadınlarda Turner sendromu, erkeklerde ise Klinefelter sendromu gibi genetik durumlarda da görülebilir. Tiroid hormonu bozuklukları, Polikistik Over Sendomu , yoğun stres FSH değerlerinde yüksekliklere neden olabilir
FSH Hormonunun Düşüklüğü Ne Gibi Durumlara Yol Açar?
Düşük FSH seviyeleri, kadınlarda ve erkeklerde” hipopitüitarizm”; hipofiz bezinin az çalışması ya da hiç çalışmaması durumunda görülebilir. Düşük FSH seviyeleri ile östrojen seviyelerindeki düşüklük, ergenliğin gecikmesine, adet düzensizliklerine, amenoreye (adet görmeme), infertiliteye (kısırlık) neden olabilir. Düşük östrojen seviyeleri ile hipogonadizm bulguları; meme gelişiminin olmaması ya da küçük olması, saçlarda dökülme, cinsel isteksizlik, yorgunluk, huzursuzluk, kemik erimesi görülebilir. Çok zayıf olma, düzensiz beslenme, yoğun egzersiz ve spor yapma, tiroid, prolaktin hormonu bozukluklarında ve hamilelik sürecinde de FSH seviyelerinin düşük seviyelerdedir.
FSH Kaç Olursa Hamile Kalınabilir?
FSH değeri, hamile kalabilme ihtimalini tek başına belirlemez. Adetin 3.-5. günü FSH ile östrojen, LH ve Anti Müllerian Hormon (AMH) seviyeleri ve ultrasonografide yumurtalıklardaki folikül sayısı yumurtalık rezervini değerlendirmede önemlidir. İnfertilite tedavisi başlanacak ise, laboratuvar değerleri ve ultrasonografideki folikül sayısı değerlendirilerek tedavinin başarı şansı öngörülebilir. Siklusun erken döneminde normal aralıkta (yaklaşık 2.5 – 10.5 mIU/mL) bir FSH seviyesi, yumurtalıkların sağlıklı bir şekilde çalıştığının ve ovulasyonun gerçekleşebileceğinin bir işaretidir.
Hormonal denge, birçok faktör tarafından etkilenebilir ve kişiden kişiye değişiklik gösterir. Yaş, yaşam tarzı, beslenme ve genel sağlık durumu gibi unsurlar FSH seviyeleri üzerinde etkili olabilir. Hormon düzeyleri ile ilgili endişeleriniz varsa, Kadın hastalıkları ve Doğum Uzmanı ve/veya Endokrinoloğa başvurmak en doğru adımdır.
Dr. Çağrı Arıoğlu Aydın
Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı
