Hamilelikte Kan Uyuşmazlığı

İçindekiler

Kan Grupları

Kişinin genetik özelliğine göre belirlenmiş,100 den fazla kan grubu tanımlanmıştır. Ancak herkeste tespit edilen, evrensel olarak kabul görmüş başlıca kan grupları A,B, AB ve 0 gruplarıdır.

Kan gruplarını özelleştiren antijenler vardır. Bunlardan en belirleyici olanı Rh faktörüdür. Doğum öncesi takipte annenin kan grubunun bilinmesi şarttır.

Her anne adayından, mutlaka kan grubunun tespiti istenir. Eğer kanda Rh antijeni yoksa Rh negatif (-), Rh antijeni varsa Rh pozitif (+) olarak tanımlanır. İnsanların % 85’inden fazlası Rh pozitifdir.

Annenin Rh (-) (Rh antijeni taşımayan) babanın Rh (+) (Rh antijeni taşıyan) olduğu durumlarda bir kan uyuşmazlığından söz edilir.

Hamilelikte Rh Uyuşmazlığı Nedir?

Anne Rh (-), baba Rh (+) olduğunda doğacak bebeğin Rh durumu, babanın genetik yapısına bağlı olarak %50 veya %100 Rh (+) olacaktır.

Annenin Rh(-), babanın Rh(+) olduğu her durumda (çocuk kan grubu başka bir nedenle belirlenmediği takdirde) genel olarak bilinen, klasik “kan uyuşmazlığı” veya “Rh uyuşmazlığı” olduğu kabul edilir.

Kan Uyuşmazlığı Durumunda Ne Olabilir?

Anne Rh (-), bebek Rh (+) ise fetustan anneye geçebilecek çok az miktarlarda kan bile (0.1 ml) annenin kanına karışırsa annenin bağışıklık sistemi Rh proteinlerine karşı antikor denilen koruyucu maddeler oluşturur.

Bu şekilde kendi kan dolaşımındaki Rh proteinlerini temizler. Ancak bu antikorlar bebek eşi olan plasenta ve kordon aracılığı ile Rh (+) fetusun kan dolaşımına girdiğinde kırmızı kan hücrelerini yok etme özelliğine sahiptir.

Bu şekilde anne ve fetusta Rh duyarlılığı gelişmiş olur. Geçen antikor miktarı ile doğru orantılı olarak, bebeğin anne karnında, kansızlığa bağlı kalp yetmezliğine ve buna bağlı ölümüne kadar giden bir hastalık tablosu görülebilir.

Hamilelikte Kan Uyuşmazlığı

Hamilelikte Rh Uyuşmazlığı Ne Gibi Durumlarda Gebeliği Etkiler?

Rh (-) annenin, Rh (+) bebek doğurması ve doğum sonrası Rh hiper immunglobulin uygulanmadığı gebelikler Rh duyarlılığı gelişmesi için en önemli risk faktörüdür.

Bunun yanında bebekten anneye (fetomaternal) kanama riskinin bulunduğu aşağıdaki durumlarda da risk artar;

Amniyosentez, CVS ve kordosentez gibi işlemler
Kanamalı düşük tehdidi
Bebek eşi plasentanın rahim ağzı yerleşimli (plasenta previa) veya erken ayrıldığı (plasenta abruptio) durumlar
Karına alınan darbeler
Çoğul gebelik
Sezaryen ile doğum

Hamilelikte Rh Uyuşmazlığı Tablosunun Ağırlığını Neler Etkiler?

Fetal Rh antijeni taşıyan kırmızı kan hücreleri gebeliğin ilk 12 haftasında %6.7, 12-28. gebelik haftalarında %16, 28. gebelik haftasından sonra %30 gebede saptanır.

Ancak Rh duyarlılığı gelişme oranı %5’den azdır. Şu faktörler etkilidir;

Fetomaternal kanama sıklığı ve miktarı ile doğru orantılı olarak fetal etkilenim ağırlaşır.
Anne ve bebek kan grupları arasında ABO uyuşmazlığı varlığında tablo daha hafif seyreder.
Fetal kırmızı kan hücrelerinin Rh fenotipik özellikleri
Bebek cinsiyeti
Genetik duyarlılık

Ne Yapmak Gerekir?

Annenin bağışıklık sistemi bir kez uyarıldıktan sonra geri dönülmez bir şekilde bu yabancı kırmızı kan hücrelerine karşı antikor ürettiğinden bu uyarının hiç oluşmaması en önemli korunma prensibidir.

Bu uyarılma işlemi ilk doğumda %1 oranında mümkündür. Ancak her uyarı doğumla olmak zorunda değildir.Yanlış kan nakli, kan ile bulaşmış cerrahi aletler ile girişim veya enjeksiyonlara bağlı olarak da kan uyuşmazlığı gelişebilir.
Bu yüzden Rh (-) olan her anne, gebeliğin hemen başında anti-Rh antikorlar açısından indirekt coombs adındaki basit bir testle araştırılır.

Bu tür bir problemle karşılaşmamanın temel kuralı korunmadır.

Çiftin öncelikle gebelik öncesinde kan grupları tespit edilmelidir.
Eğer Rh uyuşmazlığı varsa indirekt coombs testi 4 hafta aralıklarla tekrarlanmalıdır.
İlk gebelikte 28.haftada erken korunma iğnesi (300 mikrogram Rh hiper immün globulin)yapılabilir.

Doğumdan sonra bebeğin kan grubu Rh pozitif ise; sonraki bebekleri korumak için antikor üretimini engelleyecek Rh hiperimmunglobin enjeksiyonu doğumu takip eden 72 saat içinde yaptırılır. Hiperimmune globulin enjeksiyonuna rağmen hastaların % 0,4’ünde duyarlılık gelişebilir.

Eğer anne adayı duyarlı hale gelmişse bebek risk altındadır.Duyarlılığı ortadan kaldırmak mümkün değildir. Gebelik ilerledikçe kandaki antikor düzeyleri düzenli olarak kontrol edilir. Eğer yüksek düzeylere çıkarsa, özel testlerle bebeğin sağlığı mutlaka bir perinatoloji kliniğinde takip edilmeli ve uygun tedavi yapılmalıdır. Rh duyarlılığı gerçekleştikten sonraki gebelikler de genellikle etkilenen gebelikten daha erken başlayan ve daha ağır seyreden bir tablo oluşur.
Düşük sözkonusu ise gebelik 3 aydan büyükse immunglobulin uygulaması tam doz yapılmalıdır. İlk 3 ay içinde ise düşük doz, 50 mikrogram hiperimmünglobulin (koruyucu iğne) yapılması uygun olur.
Tıbbi nedenlerle veya isteğe bağlı kürtaj söz konusu ise Rh hiperimmunglobulin müdahaleden önce uygulanmalıdır.